Advies Christenunie over referendum associatieverdrag Oekraine

Op 6 april wordt er een referendum gehouden over het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. Door het verdrag wordt handel drijven met Oekraïne gemakkelijker, al vrezen tegenstanders dat het verdrag een opmaat is voor het EU-lidmaatschap.

De ChristenUnie vindt het belangrijk dat er goede betrekkingen zijn met buurlanden die grenzen aan de EU. Niet alleen is dit goed voor de Nederlandse export, ook biedt het kansen voor ondersteuning op het gebied van bijvoorbeeld mensenrechten- en anti-corruptiebeleid. Tegelijkertijd blijft het wat de ChristenUnie betreft aan de landen binnen de EU zelf welk visumbeleid ze voor Oekraïne vaststellen. De ChristenUnie is tegenstander van toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Het associatieverdrag gaat hier niet over en dus stemde de ChristenUnie eerder vóór het sluiten van het verdrag.

Waar gaat het raadgevend referendum precies over?

Bij het raadgevend referendum wordt de vraag gesteld of u voor of tegen het associatieverdrag met Oekraïne bent. Zo’n referendum kan sinds 1 juli 2015 door de Nederlandse bevolking worden afgedwongen. Dat gebeurt nadat de Tweede en Eerste Kamer een voorstel hebben aangenomen – in dit geval over goedkeuring van het verdrag –, maar de zogenaamde ‘goedkeuringswet’ nog niet van kracht is geworden.

Wat gebeurt er met de uitkomsten van het referendum?

Als de meerderheid van de kiezers in het referendum tegen de nieuwe wet stemt én de opkomst hoger is dan dertig procent, dan moet de regering de wet – en dus het verdrag – opnieuw in overweging nemen en eventueel opnieuw voorleggen aan het parlement. De overheid bepaalt dan opnieuw of het achter het verdrag staat.

Is de opkomst lager dan dertig procent of stemt de meerderheid voor de wet, dan treedt de wet in werking en kan het verdrag worden gesloten. Het verdrag zal in werking treden zodra alle andere EU-landen het verdrag ook goedgekeurd hebben.

Waar gaat het associatieverdrag over?

Het associatieverdrag met Oekraïne heeft tot doel om handelsbelemmeringen weg te nemen. Hierdoor zal Oekraïne steeds meer deel uit gaan maken van de Europese interne markt, waarvan ook Nederlandse bedrijven kunnen profiteren. Het verdrag bevat ook bepalingen over samenwerking op het gebied van buitenland-, veiligheids- en defensiebeleid en over financiële steun waarmee de EU wil bijdragen aan de Oekraïense inspanningen op het gebied van economische hervormingen. Ook zijn er afspraken gemaakt over mensenrechten- en anti-corruptiebeleid in Oekraïne. Zulke associatieverdragen heeft de EU al met veel meer landen afgesloten, waaronder kandidaat-lidstaten, potentiële kandidaat-lidstaten en voormalige koloniën van de EU-lidstaten. Zo zijn er associatieverdragen met bijvoorbeeld Noorwegen en IJsland, maar ook met Egypte, Israël en veel landen in Afrika.

Gaat het referendum echt alleen maar over het verdrag met Oekraïne?

Het referendum gaat over dit verdrag, dat zich beperkt tot de samenwerking met Oekraïne. Er zijn op hetzelfde moment ook associatieverdragen gesloten met Georgië en Moldavië, maar deze zijn minder uitgebreid, staan formeel los van het verdrag met Oekraïne en maken dus geen onderdeel uit van het referendum.

Het referendum staat voor de initiatiefnemers wel in een breder perspectief. Zij zeggen het ondemocratisch karakter van de besluitvorming in de EU aan te willen kaarten en zien dit referendum als een mogelijkheid voor de Nederlandse burger om zijn stem te laten horen. De initiatiefnemers hebben de goedkeuringswet over het associatieverdrag met Oekraïne uitgekozen omdat dit nu eenmaal een van de eerste wetten was die door de Tweede en Eerste Kamer is aangenomen nadat de nieuwe referendumwet van kracht is geworden (op 1 juli 2015).

Wat vindt de ChristenUnie van het raadgevend referendum als instrument?

Hoewel wij u aansporen om bij elke gelegenheid die zich voordoet uw stem uit te brengen, was de ChristenUnie geen voorstander van de introductie van een raadgevend referendum. Een volksvertegenwoordiger moet zonder bezwaar kunnen stemmen in het parlement en een raadgevend referendum ‘belast’ een volksvertegenwoordiger met een ‘moment-peiling’ onder het volk. Tegelijkertijd is de ChristenUnie van mening dat bij een overdracht van nationale soevereiniteit aan de EU of bij een inperking van democratische bevoegdheden van het nationale parlement sprake zou moeten zijn van een zware toets met een hoge drempel. In dergelijke gevallen kan een raadgevend referendum een dergelijke drempel zijn.

Wat vindt de ChristenUnie van het associatieverdrag met Oekraïne?

De ChristenUnie heeft ingestemd met de goedkeuring van het associatieverdrag met Oekraïne omdat goede betrekkingen met landen die grenzen aan de EU belangrijk zijn. De ChristenUnie ziet graag dat Oekraïne als buurland meer gericht wordt op de EU. Daarom hebben we ingestemd met een verdrag dat de samenwerking tussen de EU en Oekraïne op meerdere vlakken verbetert. Dan gaat het niet alleen om economische en politieke samenwerking, maar om ondersteuning op het gebied van mensenrechten- en anti-corruptiebeleid. Op deze manier is er sprake van een win-win situatie die de stabiliteit aan de oostgrenzen van de EU moet verbeteren.

Wil de ChristenUnie dat Oekraïne ook lid wordt van de EU?

Nee, de ChristenUnie ziet het associatieverdrag met Oekraïne nadrukkelijk níet als een stap in de richting van een EU-lidmaatschap. Toetreding van Oekraïne tot de EU is niet aan de orde, dit staat ook niet in het verdrag. Het is nu zaak om pas op de plaats te maken met de uitbreiding van de EU. Alleen lopende onderhandelingen met een aantal landen op de Balkan, zoals Albanië, Macedonië, Montenegro en Servië kunnen worden voortgezet. Deze landen kunnen alleen toetreden als ze aan de strenge toetredingsvoorwaarden voldoen. De ChristenUnie wil geen nieuwe onderhandelingen starten met andere landen. Dus voor Oekraïne geldt: samenwerking ja, toetreding nee.

Vindt de ChristenUnie dat burgers voldoende invloed hebben op beslissingen van de EU?

De ChristenUnie vindt het belangrijk dat de besluitvorming over Europa zo dicht mogelijk bij de burger plaatsvindt. Nationale parlementen (Tweede en Eerste Kamer) moeten daarom zoveel mogelijk zeggenschap hebben over Europese besluiten. We zien echter dat er steeds meer bevoegdheden aan ‘Brussel’ worden overdragen, terwijl daar niet altijd sprake is van een goede democratische controle. Strikt genomen hebben burgers natuurlijk wel invloed via de verkiezingen van het Europees Parlement, maar de opkomst is laag: bij de laatste verkiezingen in 2014 was de opkomst 37,3 %. Dit vindt de ChristenUnie zorgelijk. De vraag is of de opkomst bij referenda over Europese besluiten hoger zal zijn.

Adviseert de ChristenUnie mij om te gaan stemmen bij het referendum?

Ja, de ChristenUnie vindt het belangrijk dat burgers gebruik maken van hun stemrecht, ook bij referenda.

Wat adviseert de ChristenUnie mij om te stemmen?

De ChristenUnie is zelf vóór het associatieverdrag met Oekraïne onder het motto ‘samenwerking JA, toetreding NEE’.