‘De hedendaagse gospelkoren, bands en solisten zijn het zich waarschijnlijk niet bewust, maar ze hebben veel te danken aan het baanbrekende werk van drie gospelformaties: de Burning Candles, de Challengers en de Lighters. Ik beperk me tot de Lighters, omdat ik daar acht jaar intensief bij betrokken was.’
Fotoserie: De Lighters en de Burning Candles op 23 maart 2002 in Zwolle in de IJsselhal.
‘Met hun vrijwel uitsluitend Nederlandstalig repertoire, hebben zij grote bekendheid gekregen. In twaalf jaar tijd verleenden de Lighters ruim zeshonderd keer hun medewerking aan kerkdiensten, grote en kleine samenkomsten, zongen in koffiebars en op gospelfestivals.
De Zwolse Burning Candles, net als de Lighters, regelmatig in de schijnwerpers, hadden een voornamelijk engels repertoire. Nederlandstalige, christelijke popmuziek was echter nieuw.
Gelovig Nederland was begin jaren zestig nog weinig bekend met gospelbands. Geluisterd werd er naar John Buurman, de Zingende Zusjes Marry en Thea Verheij, Kees Denik, Aafje Heijnis, Frannie en Elly Faassen, het Cross-Quartet en koorzang. Mahalia Jackson zong haar gospels. De Engelse popgroep van het Leger des Heils, de ‘Joystrings’, kreeg hier enige bekendheid, terwijl ook de Amerikaanse Continental Singers vanaf 1967 jaarlijks van zich lieten horen.
Evenals de Challengers, hadden de Lighters hun basis in Velp, maar gaandeweg kwamen er steeds meer zangers en musici van elders bij. Op de meesten kon vaak langdurig een beroep worden gedaan.
De vocalisten hadden een eigen zanglerares, Bé Mulder, die hen scherp hield qua techniek en uitspraak. Maar de ‘Lighterssound’ leed er niet onder.
De zangsectie werd begeleid door een pianist, een slag-, solo- en basgitarist plus een drummer.
Als éen van de eerste gospelformaties speelden de Lighters met een compleet P.A. systeem: microfoons, versterkers en geluidsboxen, in februari 1972 voor het eerst gebruikt in het Drentse Vries.
Twee VW-busjes, met op de zijkant het logo, dienden voor het vervoer van de groepsleden en de apparatuur. En hoewel er duizenden kilometers werden afgelegd, was er – God zij dank! – nooit sprake van pech onderweg of betrokkenheid bij een ongeval.
De Lighters hadden een eigen outfit, maar vanwege de vele optredens was verandering in presentatie niet onbelangrijk. Mijn toenmalige thuisgemeente, die in de kantine van een vleesfabriek! (Gevato), vlakbij het station Driebergen/Zeist, haar samenkomsten hield, bekostigde af en toe nieuw aan te schaffen kleding. Als dank traden we daar dan een of meer keren gratis op.
Hoe het begon
In mei 1966 begonnen twee jongens en twee meisjes uit Velp met het zingen van zelfgemaakte, eigentijdse liederen, die aansloegen bij een breed publiek. Ze begeleidden zichzelf op de gitaar. Maart 1969 werd besloten om een aantal liederen vast te leggen op een EP-tje. Het formaat van een singeltje, maar dan met vier of zes nummers. Om de zang te ondersteunen werd een bassist toegevoegd en ondergetekende gevraagd voor pianobegeleiding.
De liederen werden door technicus Harry Koerts opgenomen met een Revox-recorder, in een houten gebouw op het terrein van stichting ‘In de Ruimte’ te Soest. Omdat het geen geluiddichte studio was, moesten de opnamen regelmatig onderbroken worden, vanwege het tikken van de regen op het dak van de ‘Schaapskooi’!
Groeiende bekendheid
De groep groeide uit tot veertien personen: vocalisten, instrumentalisten, een technicus en twee meisjes die verantwoordelijk waren voor de verkoop van platen, cassettes en boeken.
Televisie-opnamen volgden, waaronder de eerste kleurenuitzending van de Evangelische Omroep in de Meerpaal te Dronten, maart 1971. De opbrengst was voor het blindeninstituut Sonneheerdt in Ermelo. De NCRV maakte opnamen in ‘de Blije wereld’ te Lunteren.
Regelmatig werden de Lighters gevraagd voor radio- en teevee opnamen op diverse locaties: een camping bij Renesse en Lemmer, bij Ds. Toornvliet van Radio Bloemendaal, de RONO in Enschede, NCRV’s Happy Sound, de Firato in Amsterdam etc.
Het aantal verzoeken om medewerking te verlenen aan kerkdiensten, bijeenkomsten in zalen, schouwburgen, openlucht-bijeenkomsten, festivals, evangelisatie dagen, bleef groeien. Ging het in 1971 nog om 34 optredens, in 1972 waren dat er 70, een jaar later 103 en in 1974 123.
Debet aan dat grote aantal uitnodigingen was ongetwijfeld het verschijnen van de eerste plaat, de ‘Lighters 1e, in april 1973 uitgebracht door uitgeverij Gideon. Er werden er zo’n 13.000 van verkocht. De tweede LP ‘Op zoek’, een jaar later uitgegeven door Continental Sound, bracht het tot een kleine 10.000 exemplaren.
Tournees
Ook in Duitsland traden de Lighters op, daartoe uitgenodigd door een toendertijd bekend duo ‘Arno en Andreas’. Een aantal liederen werden in het Duits overgezet en op een EP-tje opgenomen. De broeders Ger de Ridder, Feike ter Velde en Jan van den Bosch, destijds als programmamakers aan de EO verbonden, maakten tijdens zo’n tournee TV-opnamen, die dan in Nederland werden uitgezonden.
Om het grote evangelisatiecongres van Billy Graham in België – Eurofest 1975 – te promoten, zongen de Lighters begin mei in Parijs, Lyon, Nîmes en Zürich.
Memorabele momenten
Gezongen werd er ook in prachtige muziekgelegenheden als de Doelen in Rotterdam, het Concertgebouw in Haarlem, Tivoli Utrecht en Musis Sacrum te Arnhem. Op de laatst genoemde locatie werd in 1976, met een zaal vol vrienden en belangstellenden, het tienjarig bestaan gevierd. Het programma werd gepresenteerd door Ingrid Heinsius, destijds omroepster bij de EO.
Bijzonder waren twee optredens in sportpaleis Ahoy in Rotterdam, 1975 en 1976. Samen met Nederlandse koren als ‘Kom tesamen’ en de ‘Messengers’ verzorgden de Lighters het voorprogramma, waarna Amerikaanse artiesten als New Hope, Second Chapter of Acts, Barry McQuire en andere Amerikaanse zanggrootheden van die tijd, het programma verder invulden.
De uitnodigingen voor een vocaal en muzikaal getuigenis brachten ons soms op vreemde en onbekende locaties. In Tzum zongen we op een sportveld. Het podium was een boerenkar.
Er waren optredens voor de militairen in het Duitse Seedorf, in het Militair tehuis in Havelte, de Ripperda-kazerne in Haarlem; het Huis van Bewaring in Scheveningen en het personeel van het Diaconessenziekenhuis in Breda.
Bijzonder waren ook de One-Way-Days van de stichting Opwekking in o.a. Utrecht en Antwerpen. De presentatie van het lied de ‘Gospeltrein’, zullen velen zich nog wel herinneren.
De Lighters waren betrokken bij inspirerende bijeenkomsten als de landdag (2e Pinksterdag) in Velsen, Leger des Heils toogdagen, de EZA-landdag (Hemelvaartsdag), de Fakkeldag van de Pinksterjeugd in Amersfoort, het Jezus Festival van Jeugd met een Opdracht in Amsterdam, de EO-landdag, de latere EO-familiedag.
In september 1975 werden de Lighters uitgenodigd om te zingen in de Martinihal te Groningen, waar de EO haar eerste jongerendag organiseerde, met o.a. de toen bekende Zweedse zangeres Evie Thornquist en de Imperials uit Amerika, die soms als backing vocals van Elvis Presley optraden. Jan van den Bosch was de presentator van deze dag, die ongeveer 3000 bezoekers trok.
In het Duitse Essen waren de Lighters in 1976 te gast op het Christival muziekfeest.
Maar ook bij kleine gelegenheden gaven zij acte de presence. Zo bijvoorbeeld bij een echtpaar dat hun zilveren huwelijksfeest vierde of in koffiebars, waar soms maar plaats was voor vijftig of minder personen. In een koffiekelder onder de Oude Gracht in Utrecht en bij huwelijken van groepsleden.
Totaal programma
Gaandeweg werden er steeds vaker complete avonden verzorgd. De liederen werden aangevuld met een korte, evangeliserende boodschap. Een liederenblad maakte meezingen mogelijk. Op de eigen boeken- en platentafel was goede lectuur te koop en na afloop was er gelegenheid voor een gesprek of gebed.
De opgedane ervaringen leidden er toe, dat er workshops werden gegeven voor koren, vocalisten, musici en technici.
De boodschap
Verstaanbaarheid had hoge prioriteit, want de Lighters wilden een boodschap overbrengen. De begeleiding, hoe virtuoos soms ook, was daar aan ondergeschikt. In een sporthal of een oude kerk met een lange galm bracht een equalizer uitkomst om die verstaanbaarheid te realiseren.
Vrijwel het gehele repertoire bestond uit Nederlandstalige liederen, een groot deel van de hand van ondergetekende. Geheel nieuwe liederen, maar ook teksten op bestaande melodieën, zoals ‘Follow de leader’ van Unit Gloria en ‘I don’t know how to love Him’ een melodie uit de rockopera Jesus Christ Superstar. Dat laatste vond men in bepaalde kringen in Noord-Duitsland maar niets. Hoe konden we die melodie gebruiken voor een vertolking van Ps. 8?
De Lighters zongen geen aanbiddingsliederen, die bestonden toen nog niet. De liederen hadden een evangeliserende, bemoedigende, appellerende of pastorale inhoud. Ze waren ook tijdbetrokken, zoals een lied over het miljeu, in de jaren zeventig een belangrijk item.
Optredens met een verhaal
In mei 1971 zongen we in een kerk te Hilversum. De voorganger was bekend vanwege zijn vele boeken en gedichtenbundels, zoals ‘Worden als een kind’ en ‘Kom haastig’. Hij hield een preek, zonder ook maar éen keer op z’n papier te kijken, geweldig. Het verdrietige was echter, dat hij in die dienst steeds weer ‘tegensprak’ wat wij in onze liederen naar voren brachten. Dat was ook de kerkgangers niet ontgaan, blaak later.
Toen in 1973 de oliecrisis uitbrak, met de autoloze zondagen als gevolg, hadden de Lighters ontheffing. Best bijzonder om op zondag 4 november (Driebergen en Aalten) en 11 november (Enkhuizen en Amersfoort) de weg op te mogen voor een muzikaal getuigenis. In Aalten stonden honderden fietsen bij en rondom de kerk. Vlak voor Enkhuizen werden we aangehouden door de politie, maar onze ontheffing was in orde. ‘Psalmen zonder benzinewalmen’, kopte een krant over de bijeenkomst in de Doelen aldaar.
Na een optreden in Sliedrecht kregen we een reactie van een groep jongeren uit de Vergadering van Gelovigen. Zij misten in het lied ‘Als de grote dag des Heren is gekomen’ het element van, wat in deze geloofsgemeenschap leeft als ‘de opname van de gemeente’. Terwijl anderen de apparatuur inpakten, had ik met deze jongelui een diepgravend en onderhoudend gesprek over die bijbelgedeelten, waarin zij meenden, dat deze thematiek aan de orde komt. Een boeiende avond.
In je enthousiasme doe je wel eens dingen waar je later van denkt, onverstandig. We waren uitgenodigd om te zingen tijdens de Vierhouten-conferentie, de voorloper van het Opwekking- Pinksterfestijn dat tegenwoordig in de polder (Walibi) gehouden wordt.
We zongen enkele geloofsopbouwende liederen, maar ook een liedje over Noach die het met Gods beleid niet zo eens was. Het bleek te frivool voor deze heilige bijeenkomsten. We hadden het verbruid. Al het goede was vergeten en de leiding van de conferentie voelde zich genoodzaakt om de bezoekers hun excuses aan te bieden.
Een pinkstervoorganger in het noorden van het land vertelde dat zijn zoon weg was van populaire muziek. Maar toen deze ernstig ziek werd, was die muziek ineens niet meer belangrijk en luisterde hij naar pastorale liederen van onze LP’s, zoals ‘Eenzaamheid’ en het indringende ‘Al zou de vijgenboom niet bloeien’, een gedicht van Nel Benschop op muziek. Ze speelden een belangrijke rol in de laatste fase van zijn leven. Om stil van te worden.
Nog een opmerkelijke gebeurtenis. In een stampvolle kerk zongen we het lied: ‘Jezus is de Weg, de Waarheid en het Leven’, met als refrein: ‘Jezus overwon, satans heerschappij….’. Plotseling was er tumult achter me. Een jongeman kreeg een epileptische aanval en moest naar een bijruimte worden gebracht. Dan schrik je wel even, terwijl je het lied tot een goed einde probeert te brengen. Bekwame medische zorg hielp hem gelukkig weer op de been. Maar je beseft ineens, dat de echte, definitieve ‘sjaloom’ nog niet ons deel is.
Ook een optreden in Maarn, in een huis van de stichting Philadelphia, was bijzonder. De geestelijk gehandicapte kinderen, die daar werden verzorgd, kenden de meeste liederen van de eerste LP uit hun hoofd en zongen en klapten enthousiast mee met een lied als ‘De oude Abram, ging op reis, naar het land dat God hem wees’. Schitterende avond.
In Hamburg speelden we in een ruimte (begane grond), die te klein was om luisteraars te herbergen. Die stonden echter op de eerste en tweede verdieping op een galerij. Het betekende dat we onze geluidsboxen naar boven moesten richten en weinig konden waarnemen van reacties.
Kleine ‘gemeente’
De Lighters, afkomstig uit verschillende kerken en gemeenten, vormden een hechte groep. We bestudeerden samen de bijbel, praatten en discussieerden veel met elkaar als we onderweg waren. We brachten een bezoek aan het Muiderslot, het Bijbels museum in Amsterdam, een hunebed in Drente. We maakten een boottocht over een meer, een wandeling langs de zee of hadden een gezamenlijke maaltijd. Tijdens de tournees naar Duitsland gingen soms echtgenotes, kinderen, vrienden of vriendinnen mee in de touringcar.
Op een dag, toen we tijdens zo’n tournee aan de rand van een schitterend meertje zaten te eten, was er de vraag of we niet samen het avondmaal konden vieren. Aldus gebeurde, met gewoon brood, limonade, bijbellezing en gebed. Het was éen van de mooiste vieringen van mijn leven!
Sportief
Momenten van ontspanning waren er ook, als we onderling, op het scherpst van de snede, een partijtje tafeltennis speelden, twee tegen twee. Tijdens een jeugddag van de Navigators in Doorn, voetbalden we, na afloop van het optreden, tegen een Navigator-jongerenteam. Wie er gewonnen heeft kunt u vast wel raden!
En over voetbal gesproken, toen Nederland in 1974 zo goed speelde op het WK in Argentinië, konden we de verleiding niet weerstaan om in de stad, waar we die avond zouden zingen, ’s middags te kijken naar een wedstrijd van Oranje, die we via een TV-toestel in een etalage konden volgen. ‘s Avonds traden we op in onze Oranje/Blauwe outfit.
Einde van een muzikale bediening
In een Londense studio werd in de zomer van 1976 de derde LP ‘Beacon and Eggs’ opgenomen, maar die is minder bekend geworden. Ondergetekende verliet daarna de Lighters en werd predikant in Enschede. De meeste groepsleden waren inmiddels getrouwd, waardoor het gezin en het werk steeds meer aandacht vroegen. Na ruim zeshonderd optredens kwam er in april 1978 in Drachten een einde aan de muziekbediening van de Lighters.
Lighters bij het afscheid van de Burning Candles
Op 23 maart 2002 namen de Burning Candles uit Zwolle, na zo’ n 35 jaar muzikale dienst, afscheid met een concert in de IJsselhal. Omdat we altijd goed met elkaar konden opschieten zong – als verrassing – een groep ‘oud’- Lighters die avond een medley van hun LP-repertoire. Tot onze verbazing werden de liederen, door een groot gedeelte van de bezoekers, spontaan meegezongen. En dat, terwijl de Lighters toch al bijna 25 jaar waren gestopt!
Was het alle inspanning waard?
Het voornaamste doel was, om door gezongen en gesproken teksten, jong en oud aan het denken te zetten en te bewegen in te gaan op de uitnodiging om Jezus Christus te volgen.
Wat al die optredens en al die reizen hebben opgeleverd? Nog regelmatig ontmoet ik mensen die mij vertellen door een lied van de Lighters geraakt of bemoedigd te zijn. Anderen zeiden door een lied(regel) aan het denken te zijn gezet of de weg tot God te hebben gevonden. Maar wat het gezongen Woord, gedurende die twaalf jaar, werkelijk te weeg heeft gebracht, weet alleen de Here God. De toekomst zal het leren!
Verschillende liederen van de Lighters zijn door koren, groepen en solisten op eigen geluidsdragers vastgelegd. Zelf heb ik een aantal Lighters-liederen in een nieuw jasje gestoken en opgenomen op CD’s van het team, waarmee ik van 1989 tot 2009 zo’n 170 sing-ins heb mogen verzorgen. Achtentachtig in het Zendings-Diaconessenhuis te Amerongen, de rest elders in het land.
Dankbaar kijk ik terug op deze fase van mijn leven. Liederen hebben een geweldige zeggingskracht en brengen vaak meer te weeg dan menige preek. Daarom kan ik me goed vinden in de woorden van de dichter J.W. Schulte Nordholt: ‘Het staat nergens in de dogmatiek, hoogstens in het boek van de gezangen, dat het diepste, menselijk verlangen, wordt vervuld met zingen en muziek’. Muziek van God, wel te verstaan!’
Ds. Charles A.E. Groot
pianist/componist/tekstdichter van de Lighters
Auteur: Ds. Charles A.E. Groot
Foto’s: © Henk-Jan Oudenampsen
30-08-2016