Mirjam Bikker over de tijdelijke wet testbewijzen

Vandaag behandelen we een wetsvoorstel dat er overzichtelijk uit ziet, maar waar grote vragen onder liggen. Overzichtelijk want de wet heeft op dit moment een gelding voor maar een paar maanden en is alleen voor de openstelling van niet-essentiële sectoren waarvan de mogelijkheid mogelijk niet eens benut wordt, denk aan de reacties van kleinere horeca of de Efteling.

Maar hieronder liggen grote vragen. Kan deze inperking van grondrechten? Hoe lang vinden we het toelaatbaar dat je voor deelname aan activiteiten moet aantonen dat je gezond bent? Hoeveel is het eerder openstellen van de verschillende sectoren ons waard? En draagt een financiële eigen bijdrage niet verder bij aan een tweedeling in de samenleving?

En juist vanwege die grote vragen hecht ik zeer aan dit debat. Want dit wetsvoorstel kan nog wel wat versterking gebruiken. En voor de ChristenUnie ziet dat op een aantal punten die voor ons echt belangrijk zijn. Dat is het waarborgen voor de tijdelijkheid, duidelijkheid over de toegevoegde waarde, het tegengaan van tweedeling en transparantie over de uitgaven, op die punten ziet de ChristenUnie het wetsvoorstel graag versterkt. Want tijdelijk kan deze wet dan bijdragen aan een weg uit de crisis. Voor daadwerkelijk vaccinatievrijheid moeten alternatieven beschikbaar zijn en gratis testen kunnen dan een essentiële bouwsteen zijn. Dat weegt voor ons zwaar en vandaar een amendement waarover later meer. Tweedeling moet voorkomen worden in de samenleving. Tussen deze groepen, maar ook tussen rijk en arm. Daarnaast is onze grote vraag hoe tijdelijk deze wet nu is. Als dit langer duurt (zie avondklok) kan gewenning ontstaan. Waar de omgang met risico’s leidt tot meer techniek en meer staat, maar mensen die niet gezond zijn of dat niet kunnen bewijzen aan de zijlijn staan. Tijdelijk, tijdens het hoogtepunt een pandemie, zijn ingrijpende maatregelen te verantwoorden. Maar dan doet inkadering van de wet in tijd en omvang er toe en moet de meerwaarde helder zijn. Zodat we niet langer en vaker dan hoogst noodzakelijk van testbewijzen afhankelijk zijn.

Tijdelijkheid

Kan de minister helder formuleren op welk moment hij testen voor toegang niet meer nodig vindt. Heeft hij scherp bij welke vaccinatiegraad? Met de huidige kennis, op welk moment in de tijd is dat moment er?

Gisteren kwam verzoek tot verlenging Tijdelijke wet maatregelen Covid19 binnen. Bij wet quarantaineverplichting wisselde de ChristenUniefractie dat ze graag op onderdelen beargumenteerd ziet waarom verlengd wordt en ook de mogelijkheid om gedeeltelijk te stoppen, wanneer dat passend zou zijn. Het was heel kort dag, dus mogelijk is de toezegging nog in bewerking, maar alsnog de vraag om bij elk onderdeel afzonderlijk te verantwoorden waarom en hoe lang het nog nodig is.

Voor wat het woord tijdelijk betekent bij deze wet testbewijzen geven de antwoorden te weinig houvast. De minister schrijft ‘totdat het geen toegevoegde waarde meer heeft, en dat is totaal afhankelijk van de epidemiologische ontwikkelingen. Maar volgens mij hangt het ook samen met vaccinatiegraad en de naleving van de basisregels. Ik zou daar een preciezer antwoord op willen van de minister.

Er zijn altijd onzekerheden waardoor vanuit het beheersingsdenken het prettig is om maatregelen te kunnen treffen. Dat proef ik ook in de beantwoording. Maar als een risico aanvaardbaar is, dan moeten we gewoon echt stoppen met inperkende wetten. En mocht het onverhoopt weer nodig zijn, dan kan de regering opnieuw langs het parlement. Hoe houdt de minister deze wet maar ook de andere maatregelen tegen de doelen van de bestrijding van de pandemie. Hoe maakt de minister dat inzichtelijk voor de Kamer? En niet alleen gekoppeld aan de verlening van 3 maanden. Want stel, 1 augustus is niet nodig, komt hij dan ook eerder met die reflectie naar de Kamer toe?

Want daaruit spreekt wat voor samenleving we willen zijn. Dat moet spreken ook uit de wetgeving en de omgeving met inperkende maatregelen die daaruit volgt. Nu klinkt te veel beheersingsdenken in de beantwoording. Tijdelijk in een crisis is te begrijpen maar is op de lange de verkeerde route. Als samenleving zouden we op enig moment ook weer om moeten gaan met risico’s.

Toegevoegde waarde

Deze wet wordt als onderdeel van de routekaart gezien. Niet-essentiële sectoren kunnen eerder open. Het zou echter wrang zijn als niet-essentiële zaken daardoor eerder en massaler kunnen dan essentiële zaken. Hoe ziet de minister dat spanningsveld? Kan de minister nog eens heel helder onderbouwen waar nu precies de meerwaarde voor dit wetsvoorstel ligt.

Inmiddels klinken van meerdere kanten uit de horeca en de pretparken serieuze twijfels of testen voor toegang daadwerkelijk hen helpt. Hebben mensen dat wel over voor hun bezoekje. Is dit niet alleen voor de meerdaagse festivals een uitkomst? Daarom toch de vraag wat gaat er mis als we deze wet niet hebben? Welke evenementen zouden nog niet kunnen starten zonder wet? En met hoeveel wordt de capaciteit in de horeca, in musea vergroot met deze wet?

Daar komt bij dat de omschrijving van de sectoren en de activiteiten die vallen onder het testenvoortoegang onduidelijk blijft. Het bemoeilijkt de weging van de proportionaliteit. Specifiek stelt de ChristenUniefractie deze vraag voor de jeugdactiviteiten. Het kabinet schrijft: ‘reguliere activiteiten zullen sowieso snel weer kunnen, maar wanneer besmettingsrisico groter is, bv bij grootschalige evenementen, zou het passend zijn’. Aan welke activiteiten voor de leeftijd 13-18 jaar denkt het kabinet nu?

Toegankelijkheid

Grote zorg van mijn fractie is de tweedeling die de Coronacrisis bevordert. Of het nu gaat om werk en inkomen, om gezondheid of om deelname aan de maatschappij. Overal zien we de achterstand groeien. Met de keuze voor betalen vanaf 1 juli vrezen wij opnieuw een duwtje de verkeerde kant op. Daarom met Paternotte het amendement om een aantal tests geregeld gratis te verstrekken. Zodat mensen met een kleine beurs, of een groter gezin met tieners niet een nieuwe drempel hebben. En indien op termijn zelftests even veilig kunnen als de huidige sneltesten (en alleen dan) zou thuis testen een andere drempel slechten. Namelijk de afstand tot de testlocatie. Niet iedereen woont vlakbij een testplek. Mijn fractie heeft geen behoefte aan een permanente testsamenleving maar zolang testen voor toegang nodig is moet een tweedeling voorkomen worden. Dat weegt zwaar voor ons.

Ik zie dit amendement ook als een goede stap in de uitvoering van de motie sociale minima Segers/Paternotte, en vraag de minister wanneer hij dit uitgevoerd wil hebben en welke invulling hij nu in gedachten heeft.

Er is ook een kleine groep mensen voor wie testen onmogelijk is vanwege ziekte of beperking of voor wie een test een evident onevenredige ontregeling tot gevolg heeft. Het is een kleine groep. Bijvoorbeeld PTSS of zwaardere psychische problematiek. Groep zal kleiner worden bij minder invasieve testen zoals een blaastest. De Gezondheidsraad adviseert terecht om hier een tweedeling te voorkomen en daarom mijn tweede amendement.

Tot slot ten aanzien van het testbewijs. Ik vraag me af of de papieren versie die hiervan geleverd kan worden nu al voldoende geregeld is. Er staat in de beantwoording dat “er wordt onderzocht of bij servicepunten het bewijs geprint kan worden.” Dat is weer een extra handeling en extra afstand die moet worden afgelegd. Kan dit ook gewoon op de testlocatie geregeld worden?

Gelijkheid

Voor de ChristenUnie is het belangrijk dat volwaardige alternatieven in het onderwijs geboden worden. En ook niet-getesten moeten af en toe fysiek onderwijs kunnen volgen. Anders grotere kans op achterstanden. Hoe houdt kabinet vinger aan de pols dat het onderwijs hier goede invulling aan geeft?

Hier speelt de vraag van de proportionaliteit en de subsidiariteit scherp. Welke ruimte heeft het onderwijs om grote locaties te gebruiken om alternatieven in te richten? Het gevaar is dat alles nu maar opgelost moet worden met testen. Terwijl sporthallen, kerken en theaters soms ook goed geventileerde ruimtes zijn met meer mogelijkheden. Hoe wordt dit aangemoedigd?

Gelijkstelling vaccinatie en herstel

De minister heeft aangekondigd na advies van de gezondheidsraad definitief te oordelen of vaccinatiebewijzen naast testbewijzen ingezet kunnen worden. ChristenUnie-fractie staat pal voor vaccinatievrijheid en tegen indirecte vaccinatieplicht. Vaccinatiedrang is nihil als testen gratis is en goed toegankelijk. Dat weegt voor ons heel zwaar.

Het is belangrijk om als Kamer inzet van vaccinatiebewijzen grondig te bediscussiëren met regering. Vaccinatiebewijzen moeten in elk geval niet het enige ticket naar meer vrijheden zijn. Goed dat de regering daar voor waakt en testbewijzen en doorgemaakte ziekte gelijk wil schakelen. Maar dan nog past de vraag wanneer en voor hoe lang is binnenlands zo’n bewijs van mensen te vragen. Is er geen verschil tussen grensovergangen van en naar het buitenland – en activiteiten in Nederland?

ECDC geeft advies dat testen aangepast kan worden bij gevaccineerde zolang er geen of heel weinig mutanten in omloop zijn waar de vaccins niet bij werken. Wordt dit uitgewerkt voor de komende maanden?

Stichting Open Nederland

Dan het prijskaartje en de uitvoering van deze wet. Daar is in de afgelopen maanden het nodige over te doen geweest. De fractie van de ChristenUnie ziet dat de grootste uitgaven nog moeten komen in juni en juli. Wat wordt er op dit moment begroot aan uitgaven? Is dat nog steeds het bedrag van de ruim 900 miljoen? Dat blijft heel veel geld in korte tijd. Er wordt gewerkt met deelbegrotingen. De fractie van de ChristenUnie zou graag een beoordeling van de Algemene Rekenkamer zien ten aanzien van de rechtmatigheid, doelmatigheid en effectiviteit. Is er een dergelijke beoordeling geweest?

Wat betreft de ChristenUnie kan dit wetsvoorstel, juist in haar tijdelijkheid van toegevoegde waarde zijn. Maar we vragen de minister wel om nader te onderbouwen wat precies die toegevoegde waarde is en hoe we voorkomen dat dit wetsvoorstel een nieuw duwtje geeft in die tweedeling die we helaas al tijdens deze coronapandemie waarnemen. Tijdelijk kan dit dus een weg zijn uit de crisis. En bovendien zijn gratis testen een essentiële bouwsteen om daadwerkelijk vaccinatievrijheid te bieden.