Diederik van Dijk: Europa redt het niet zonder God

Lees hier de bijdrage van SGP-Senator Diederik van Dijk aan het debat over de Algemene Europese Beschouwingen in de Eerste Kamer. We hebben net de Pinksterdagen achter de rug. Met Pinksteren herdenken we dat zo’n 2000 jaar geleden de Heilige Geest werd gegeven aan de apostelen en zij het evangelie van Jezus Christus beginnen te verspreiden. Het is de start van de verbreiding van het christendom. Die verbreiding gaat nog elke dag door, wereldwijd. Eeuw in, eeuw uit. Wat zijn politieke partijen dan eendagsvliegjes!

Dit christelijk geloof is omarmd door rijk en arm, door koningen en criminelen, door geleerd en ongeleerd, uit alle rassen, kleuren, standen en rangen.

Dit christelijk geloof bereikte ook Europa en heeft een enorm stempel gedrukt op haar geschiedenis en cultuur.

Respect voor het leven, zorg voor armen, omzien naar kwetsbaren, oog voor gemeenschap en gezin, maar ook het besef dat de overheid haar gezag van Hogerhand heeft ontvangen en je haar daarom hoog moet achten.

Wat een actuele noties! Wat zou de EU er goed mee zijn als zij hier haar inspiratie vond!

Observatie

Van Pinksteren naar D66-oudgediende Jan Terlouw. Hij deelde onlangs in de Telegraaf een wijze observatie. “Ik zie veel debatten waar ik niet blij van word, veel bekvechten en…” – en nu komt het – “…ontzettend weinig principiële discussies.” Einde citaat.

Dat vond ik toch bijzonder voor een vertegenwoordiger van een partij die maar één principe heeft, namelijk de voltooid leven-wet. Dwars tegen alle wetenschap en professionals in.

In alle ernst: ik heb grote waardering voor een politicus van welke signatuur dan ook, die blijk geeft van een behoefte aan een principieel debat. Een dialoog over de orde van onze samenleving, de waarden en normen die we hoog hebben, de doelen die we samen nastreven, zoals: vrede, recht, orde en welzijn. Juist in de zoektocht naar die diepere laag zullen we misschien waarden in elkaar herkennen, en zoeken naar ruimte in plaats van inperking van de ander.

Ik zet dus graag de principiële discussie over de EU met de minister voort, en wel – naar goed gereformeerd gebruik – aan de hand van 3 punten:

• het fundament waarop de EU gegrondvest is,

• het huis van de EU zelf, en

• hoe te voorkomen dat dat huis omvalt.

1. Het fundament van de EU

Voorzitter, op 25 februari – een dag na de Russische inval in Oekraïne – vond in Utrecht een promotie plaats over de netwerken van kerken die aan de basis stonden van de Europese samenwerking. Veel kerken zagen Europese samenwerking als noodzakelijk tegenwicht tegen de verabsolutering van klassen in de Sovjet Unie, rauw nationalisme in Duitsland, of verafgoding van de staat in Italië. Zo werd het proces van integratie bevorderd middels de spirituele begrippen van verzoening, solidariteit en verantwoordelijkheid, die ook grote Europese leiders als Jean Monet en Max Kohnstamm inspireerden.

Dat veel mensen, en ook veel gelovigen, waaronder de SGP, dit enthousiasme niet altijd meer zo voelen, is omdat het ‘wij’ is vervangen door ‘ik’, en ruimte voor verschil te vaak door een knellend seculier-liberaal gelijkheidsdenken.

Ik hoop dat we in Europa opnieuw leren denken in termen van soevereiniteit in eigen kring en van ‘gemeenschap’ in plaats van individuele rechten alleen.

Zodat fundamentele rechten als godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting fier overeind blijven ten opzichte van begrippen als non-discriminatie. Deelt de minister deze hoop, en is dat ook zijn missie?

Over godsdienstvrijheid gesproken: de SGP is blij dat er – na jaren van stilstand – in de EU weer een speciaal gezant voor godsdienstvrijheid komt, in de persoon van de Cypriotische oud-Eurocommissaris Stylianides. Wil de minister met hem in gesprek gaan over bescherming van vervolgde christenen en andere gelovigen in landen als Afghanistan, China, Nigeria? De uitgestoken hand en open blik van de EU richtte zich ooit ook expliciet op Israël. Wat doet Nederland, conform de aangenomen motie hierover, om formele gesprekken over het EU-Israël Associatieakkoord te herstarten? Hoe spreekt de EU Irak aan op de bizarre instelling van de doodstraf voor wie streven naar normalisatie van betrekkingen met Israël?

2. Het huis van de EU

Mijn tweede ‘gedachte’ is de toestand van het ‘Europese huis’. Als we de EGKS even als beginpunt van de Europese eenwording nemen, kunnen we vaststellen dat inmiddels al tweeënzeventig jaar aan dit huis gebouwd wordt.

Hoe staat die ‘villa’ er nu bij? Enerzijds stel ik vast dat het van buitenaf best een solide bouwwerk is geworden. De glazen puien van Europese instituties in Brussel, Straatsburg of Luxemburg lijken naast de zon niets anders te reflecteren dan welvaart en eenheid. In riante bolides rijden Europeanen over onzichtbare grenzen naar alle uithoeken van het continent om te werken, wonen of ontspannen. Veel reden tot dankbaarheid!

Verrassend is de relatieve Europese eensgezindheid in het licht van de oorlog in Oekraïne, waarvan het recent tot stand gekomen zesde sanctiepakket getuigt. Het gaat hier om de vrede, vrijheid en democratie op ons hele continent.

Maar wie goed kijkt ziet dat het ‘Europese huis’ hier en daar ook barsten toont.

Ten eerste is de SGP bezorgd over de vraag hoe de MFK-rechtsstaatsverordening gaat uitpakken. Ja: fraude en corruptie moeten bestreden, en goed financieel beheer is cruciaal. Toch vrees ik dat dit een vehikel kan worden die de Uniewaarde van ‘democratie’ onder druk zet. Is de minister hier waakzaam op?

Een tweede punt van zorg van de SGP is het SGP: de druk op de afspraken uit het Stabiliteit- en Groeipact over een maximaal begrotingstekort van 3% van het BBP en een maximale staatsschuld van 60% BBP. De Raad van State noemt dit een “wezenlijk onderdeel van de Europese constitutie”. Mijn vragen hierover zijn als volgt:

Welke eurolanden voldoen momenteel nog aan deze afspraken?

Deelt de minister de mening dat de schendingen de houdbaarheid van de eurozone ondermijnen?

Beaamt hij dat de Commissie onvoldoende handhaaft, wat volgens het EU-verdrag wel haar taak is, en wat kan hij hier aan doen?

Wat betreft EU-uitbreiding roept de SGP op onverkort vast te houden aan de Kopenhagencriteria en de absorptiecapaciteit van de EU.

Ten vierde vrees ik dat een conventie over een verdragswijziging maar één doel zal hebben: meer EU en minder lidstaat: afschaffen van vetorechten, enzovoorts. Kan ik er op rekenen dat een eventuele conventie evenwichtig zal zijn?

Wat de SGP betreft zijn dit echt zaken om in de parlementen van alle lidstaten principiële discussies over te voeren, en niet alleen om dhr. Terlouw een plezier te doen!

3. Voorkomen dat het huis omvalt

Voorzitter, mijn derde punt: hoe voorkomen we dat het Europese huis omvalt Ten eerste: herinner je dat de EU gebouwd is op een joods-christelijk fundament waarbij ‘gemeenschapszin’ en ‘ruimte voor verschil’ centraal stonden. Is dat het Europa waar deze minister zich voor wil inzetten?

Ten tweede: herinner je met welk doel de EU is opgericht: praktische politieke en economische samenwerking. Oftewel: schoenmaker blijf bij je leest, en respecteer de bevoegdheidsgrenzen in de Verdragen. Wie overziet anders nog het gehele bouwwerk?

Ten derde: pas je aan, aan ‘slagregens en watervloeden’ en zoek binnen de twee genoemde kaders een antwoord op hedendaagse uitdagingen. Houd de zaken daarbij praktisch, beheersbaar en dicht bij de mensen.

Kruis

Ik begon met Pinksteren en de doorwerking van het evangelie in Europa. De secularisatie heeft op dit continent erg hard toegeslagen. Nog steeds zien velen dit als winst, maar waar het kruis van Christus ooit heeft gestaan, blijft, als het wordt weggenomen alleen de omgewoelde aarde over. Dat betekent een continent zonder bezieling, zonder respect voor het heilige, zonder verbinding en zonder respect voor het leven. Waar vindt zo’n continent haar innerlijke kracht als crises, epidemieën of oorlogsgeweld haar pad kruisen? Ik hoop dat de Europese regeringsleiders geregeld hun hart ophalen in een kerkdienst. Europa redt het niet zonder God.