Voedseltekorten, massamigratie en conflicten. In kwetsbare landen worden de gevolgen van klimaatverandering pijnlijk zichtbaar. Met landbouwprojecten maken ZOA en Red een Kind de bevolking weerbaarder tegen deze effecten. Daardoor verbetert hun leven nu en krijgt hun toekomst perspectief. Vrouwen in Irak leren bijvoorbeeld welke gewassen resistent zijn tegen droogte in zogenoemde ‘women’s gardens’, zodat ze dichtbij huis voedsel kunnen verbouwen (Beeld ZOA).
‘Irak is een van de vijf kwetsbaarste landen als het gaat om klimaatverandering. De vlakten van Nineve, beroemd uit het boek Jona, hebben bijvoorbeeld te maken met toenemende bodemerosie en droogte. De belangrijkste rivieren, de Eufraat en de Tigris, drogen op en het land kampt met extreme hitte, droogte, verzilting en zandstormen.’ Aan het woord is Shaun Snoxell. Hij ontwerpt, ontwikkelt en implementeert voor ZOA projecten voor voedselzekerheid en levensonderhoud in Irak. Door de bevolking duurzame landbouwtechnieken te leren, maakt ZOA hen weerbaarder tegen de gevolgen van klimaatveranderingen, die ook invloed hebben op de turbulente politieke en economische situatie in het land.
Dicht bij huis
Shaun Snoxell: ‘In Irak werken veel vrouwen in de landbouw; dicht bij hun huis en familie. Wij leiden vrouwelijke trainers op die deze vrouwen leren werken met Climate Smart Agriculture (CSA). Ze leren welke gewassen bijvoorbeeld resistent zijn tegen droogte, we leggen irrigatiesystemen aan, en met zogenoemde ‘women’s gardens’ kunnen vrouwen dicht bij huis voedsel verbouwen.’
Ook het Advanced Agriculture for Sustainable Potato Cropping-project is volgens Snoxell een mooi voorbeeld waarmee de weerbaarheid van de lokale bevolking tegen klimaatverandering vergroot wordt. ‘We leren boeren technieken om aardappels duurzamer te telen met gewassen die beter resistent zijn tegen droogte, meststoffen en druppelirrigatiesystemen. Dat zorgt voor een betere oogst. Door de afspraken die we gemaakt hebben met chipsfabrieken krijgen boeren een betere prijs voor die oogst. Die aanpak heeft grote voordelen voor boeren. Zo gebruikte een van de boeren veel diesel om water op te pompen. Dankzij onze irrigatietechnieken heeft hij 5000 dollar bespaard op diesel en gebruikt hij 90 procent minder water.’
Omdat meer dan 90 procent van de bevolking in Burundi in de landbouw werkt, hebben de gevolgen van klimaatverandering op vrijwel iedereen effect. – beeld Serrah Galos/Seraphin Nayituriki
Schaarste
Snoxell: ‘Omdat Irak veel te maken heeft gehad met conflicten en crises is klimaatverandering niet ieders prioriteit. Door voordelen letterlijk te laten zien – bijvoorbeeld op demonstratieboerderijen – adopteren boeren toch de meer duurzame manier van landbouw. Dat is belangrijk, want klimaatverandering heeft ook politieke en sociale gevolgen, zoals massamigratie. In Irak trekken veel boeren naar de stad. Klimaatverandering kan bovendien leiden tot schaarste, en schaarste tot conflict. Als mensen weerbaarder zijn, sluiten ze zich minder snel aan bij terroristische groepen.’
Voor de toekomst heeft Irak volgens Snoxell politieke stabiliteit nodig: eerlijke leiders die goed omgaan met grondstoffen en water. Ook is er – en dat is een parallel met het Westen – gedragsverandering nodig. ‘Mede door het Westen is klimaatverandering in Irak niet iets voor de toekomst of een politieke afweging, maar iets wat zich afspeelt in het dagelijks leven en grote gevolgen heeft. Irak is een land van nood, maar ook van kansen. Geïnspireerd door Jezus zet ik me in voor de meest kwetsbaren, de boeren op het platteland in Irak, om hun leven en toekomst te verbeteren.’
Visie en motivatie
Ook in Burundi ervaart de bevolking iedere dag de gevolgen van klimaatverandering. Michele Kaneza implementeert voor Red een Kind het PIP-programma bij boeren die er wonen. Dit programma leert hen weerbaarder te worden tegen de gevolgen van klimaatverandering én geeft hun nieuwe visie en motivatie. ‘Droogte, overstroming en bodemdegradatie hebben grote invloed op de landbouw hier’, vertelt Kaneza. ‘Omdat meer dan 90 procent van de bevolking in Burundi in de landbouw werkt, hebben de gevolgen van klimaatverandering op vrijwel iedereen effect. Tegelijkertijd staan veel mensen in de overlevingsstand en is klimaatverandering niet hun eerste prioriteit. Mensen zijn meer gericht op de korte dan de lange termijn, en zien niet altijd in hoe hun handelen effect heeft op de omgeving.’
Om dat te veranderen, heeft Red een Kind als pilot het PIP-programma geïmplementeerd in een regio, en rolt dat volgend jaar uit in nog drie gebieden. PIP staat voor Plan Intégré du Paysan en is ontwikkeld door de Wageningen Universiteit. De deelnemers aan het PIP-project zijn de meest kwetsbare boeren en hun families.
Kaneza: ‘Red een Kind helpt de families te visualiseren hoe hun situatie nú is en waar ze naartoe willen. Wij helpen hen een analyse te maken van hun krachten en kansen, maar ook van hun zwakten en bedreigingen. Op basis daarvan ontwikkelen de boeren een plan. Ze ontwikkelen hierdoor visie en raken gemotiveerd het echt anders te doen; ze zien kansen en willen investeren. Van ‘ik kan er niets aan doen’ verandert hun instelling naar ‘ik kan echt iets bereiken’. We geven ook voorlichting over landbouwtechnieken, gewassen en watermanagement. Door betere oogsten stijgt het inkomen en welzijn van deze families én krijgen zij toekomstperspectief. De resultaten zijn boven verwachting.’
Pakhuizen
Michele Kaneza is trots op de oprichting van twee coöperaties door PIP-boeren. ‘De PIP-aanpak zorgt voor meer opbrengst, meer dan we ooit hadden gehoopt. Door die opbrengst op te slaan in pakhuizen kunnen de boeren tot verkoop overgaan op het moment dat de prijzen stijgen. Daar profiteren niet alleen zij, maar hele gemeenschappen van. Zulke kleine veranderingen motiveren mij. Ik ben christen en mijn geloof helpt me. Ik wil mensen helpen, hun leven verbeteren. Ook al zijn het er maar één, twee of tien. Ooit wilde ik journalist worden, maar in plaats van verhalen op te schrijven, maak ik ze nu.’
Kaneza: ‘Wij leren met het PIP-project veel van Nederland, bijvoorbeeld over watermanagement. Of Nederland wat van ons kan leren vind ik moeilijk te zeggen. Omgaan met klimaatverandering en veerkrachtiger worden is een lang proces. In Burundi, waar veel politieke en sociale problemen zijn, is het moeilijk om interventies op het gebied van klimaatverandering de aandacht te geven die ze verdienen. Duurzaamheid vraagt om gedragsverandering. Dat kost tijd en is een uitdaging voor iedereen, in elk land. Maar de PIP-aanpak bewijst dat het mogelijk is een verschil te maken!’
Web: www.zoa.nl
Meer: www.redeenkind.nl
Tekst Janet de Vos
Beeld: ZOA / Serrah Galos / Seraphin Nayituriki
