Help liegen de wereld uit

„Zo zeg, dat had ik nou nooit van jou verwacht!” Het zal je maar gezegd worden. Is het jou nooit eens overkomen? Mij wel. Ik kreeg het voor mijn kiezen toen ik iets deed wat niemand van mij – „Jij bent toch een christen!?” – had verwacht. Daar stond ik dan met mijn ‘goede gedrag’.

Bedremmeld keek ik naar mijn schoenen. Gloeiende wangen kleurden m’n gezicht. Ik las laatst dat de Engelsen daar een uitdrukking voor hebben: ‘egg on your face’. En inderdaad, zo voelt het. Alsof er een ei, zo van onder de veren van moeder kip, in je gezicht wordt gegooid – flats – waarna de glibberige inhoud traag langs je wangen druipt.

Liegen en bedriegen

Liegen en bedriegen: we doen het allemaal en het gebeurt al zo lang de wereld bestaat. Ik stel het maar nuchter vast als een feit. Het is niet bedoeld als een dooddoener. Liegen is iets wat helaas inmiddels bij ons mensen lijkt te horen. David schreef het al: ‘vertrouw niet op prinsen en edelen’ (Psalm 146). Hij had er kennelijk slechte ervaringen mee.

„Is van mij!”

Vind je het niet opmerkelijk hoe gemakkelijk het liegen ons afgaat? Kijk eens naar een peuter. Wat moet hij van mamma leren? Eerlijk zijn. „Eerlijk zullen we alles delen” hoor ik mijn moeder nog zeggen. En wat hoeft mamma haar peuter niet te leren? „Is van mij!” zeggen, terwijl haar lieveling drommels goed weet dat dat mooie paarse autootje van Pietertje van de buren is.

Diederik Stapel

Liegen en bedriegen kan ‘de beste’ overkomen. Zelfs psychologen, die de geest toch aardig weten te doorgronden, tuinen erin. Je zou zeggen dat juist zij het wel doorhebben als er iemand in hun gelederen is die continu lariekoek uitkraamt. Toch duurde het een paar jaar voordat men erachter kwam dat Diederik Stapel, hoogleraar in de psychologie, onderzoeksresultaten uit zijn duim zoog. Pas toen hij het te gortig maakte – hij beweerde dat vleeseters hufterige mensen zijn… – werd de hoogleraar ontmaskerd en ontslagen. „Het maakt duidelijk hoe ook wij als psychologen ons volstrekt kunnen vergissen in mensen”, reageerde een collega eerlijk.

Universiteit van Tartu in Estland

Misschien had die liegende hoogleraar voor veel onheil behoed kunnen worden als hij niet aan de universiteit van Tilburg maar aan de universiteit van Tartu in Estland had gewerkt. Daar is namelijk in 2011 ontdekt hoe je minder kunt liegen. Wat is het geheim? Demp je hersenactiviteit door middel van magnetisme. Door een soort helm te dragen die magnetische stimulansen uitzendt, kan de prefrontale cortex (het hersendeel in je voorhoofd) minder actief worden gemaakt. De proefpersonen bleken hierdoor minder leugens te vertellen dan anders.

Boeiend, zo’n helm! Zouden hiermee alle leugens en bedrog voortaan de wereld uit geholpen kunnen worden? Ik denk van niet…
…als ik eerlijk ben.

Over de auteur

Johan Démoed is eindredacteur van het populairwetenschappelijke tijdschrift Weet Magazine. Deze column verscheen in een eerdere uitgave van dat blad.
Meer weten over Weet Magazine?
Ga dan naar weet-magazine.nl
of abonneer je via weet-magazine.nl/abonneren