Chris Stoffer: Bouw die onderzeeërs gewoon in Nederland

Op maandag 3 juni vond het notaoverleg over de vervanging van de onderzeebotencapaciteit plaats. Namens de SGP sprak fractievoorzitter Chris Stoffer. Zijn bijdrage aan het overleg is hieronder te lezen.

Het Nederlandse belang moet bovenaan staan. Sinds ik Kamerlid ben, pleit ik er daarom voor dat de nieuwe Nederlandse onderzeeboten ook in Nederland gebouwd worden. Dit kabinet wil de Orka, Zwaardvis, Barracuda en Tijgerhaai door het Franse Naval laten bouwen. In dit finale debat komt het erop aan dat de Kamer zijn rol als controleur van de macht waarmaakt, zeker nu we op het punt staan een miljardeninvestering te doen. Er zijn veel vragen en schimmigheden gerezen rond de procedure en de voorgenomen gunning. Het lijkt mij dat er eerst volkomen duidelijkheid moet komen over waar we als Kamer mee instemmen, voordat een definitief besluit wordt genomen.

Nederlandse bedrijven

Als de order naar de Fransen gaat, krijgt het Nederlandse bedrijfsleven voor enkele miljoenen werk. Een fooi, vergeleken bij de totale order van tig miljarden euro. En dan hebben we het nog niet eens over het onderhoud van de boten, dat waarschijnlijk nog eens twee tot drie keer zoveel kost. De combinatie Damen-Saab wil juist het Nederlandse bedrijfsleven maximaal betrekken bij de bouw van de onderzeeboten. Dát vindt mijn fractie een veel beter uitgangspunt. Ik had verwacht dat ook deze minister dat zou omarmen, aangezien ‘haar’ sectoragenda van de Nederlandse maritieme maakindustrie zegt: bij inkooptrajecten van de overheid moeten onze vitale nationale belangen zwaarder meewegen met een zo groot mogelijke betrokkenheid van de Nederlandse maritieme maakindustrie.

Hoe kan zij het verdedigen dat bij de eerste-de-beste megaorder de Nederlandse maakindustrie grotendeels wordt gepasseerd?

Iedere euro die we in onze eigen economie steken, levert nieuwe opdrachten op. Als bijvoorbeeld in Vlissingen of de Drechtsteden aan de onderzeeërs zou worden gebouwd, hebben heel veel mkb-bedrijven daar indirect voordeel van door bedrijvigheid in de omgeving. Door nu enkel kortzichtig voor de laagste prijs van de Fransen te gaan, zetten we ons bedrijfsleven in haar hemd.

Staatssteun

De Volkskrant kwam vorige week met explosief nieuws. Defensie zou op verzoek van Frankrijk de controle-eisen versoepeld hebben. De Fransen wilden geen onbelemmerd Nederlands onderzoek naar de prijsstelling van Naval. Tijdens het spel de spelregels veranderen ten gunste van de Fransen is niet bepaald het toonbeeld van goed bestuur. Zeker niet, als dat ook nog eens gebeurt zonder de Kamer hierover te informeren. Ook voor de toekomst zou sprake zijn van beperkingen in de mogelijkheden voor de Auditdienst Rijk (ADR) om toe te zien op de financiële afspraken.

Wat waren de eisen vanuit de Franse overheid?

Er is gesproken over de reikwijdte van de ADR-werkzaamheden, lees ik in de reactie van de staatssecretaris. Er zou nu een medewerker van de Franse controledienst bij de audit komen zitten.

Hoe zit dit?
Welke beperkingen hebben plaatsgevonden, ook voor de toekomst?
Mijn fractie wil graag inzicht in de concept-Memoranda of Understanding, inclusief een lijst van alle inperkingen na overleg met de Franse overheid.

De SGP heeft steeds gezegd dat mogelijke staatssteun het Nederlandse bedrijfsleven op fikse achterstand zet. Daar moeten we niet overheen stappen. Naval is in staatshanden, waardoor het gemakkelijk een prijs kan neerleggen waar commerciële bedrijven niet tegenop kunnen.

Heeft zij de Europese Commissie verzocht te controleren of hier sprake is van ongeoorloofde staatssteun? Als dat niet het geval is, wil mijn fractie dat hier alsnog onderzoek naar wordt gedaan zodat we echt zeker zijn dat er geen sprake is van een ongelijk speelveld.

ICA

In het vorige debat moest de minister van Economische Zaken, na enig doorvragen, bekennen dat de betrokkenheid van Nederlandse bedrijven niet is gecheckt bij de bedrijven zelf. Ik vind dat onbegrijpelijk.

Klopt het dat de industriële samenwerkingsovereenkomsten nog altijd niet zijn nagegaan bij de Nederlandse bedrijven die zijn aangedragen?
Waarom hebt u de Rekenkamer of de ADR hier geen onderzoek naar laten doen, en bent u bereid hier alsnog opdracht voor te geven?

Het kabinet heeft het steeds over harde toezeggingen, maar ik lees in de stukken: De precieze waarde van de orders per bedrijf kan op dit moment niet worden overlegd omdat de contracten tussen Naval Group en Nederlandse toeleveranciers nog in onderhandeling zijn. We kunnen toch geen order met heel geringe betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven goedkeuren, waarbij de garanties voor onze industrie ook nog eens boterzacht blijken te zijn?

En natuurlijk, voorzitter: ik gun IHC en anderen van harte een aanzienlijke en gegarandeerde bijdrage aan de bouw als de opdracht toch naar Naval gaat, want nu staan zij nog met lege handen. Juist ook voor hen wil ik vooraf helderheid hierover, voor al die Nederlandse bedrijven.

Kruisraketten

De Telegraaf berichtte vorige week over het nieuws dat de Amerikanen niet willen dat hun kruisraketten op een Franse boot terechtkomen. De staatssecretaris gaf aan dat zij op voorhand geen beperkingen hebben opgelegd. Dat verontrust mij, want wie garandeert dat zij dat niet alsnog gaan doen?

Kan de staatssecretaris ons bijpraten over de contacten met de VS hierover? Welke signalen krijgt hij?
En heeft hij zekerheid dat de Amerikanen niet alsnog gaan blokkeren?
Daar wil ik een ‘ja’ of een ‘nee’ op. We moeten voorkomen dat we straks achterblijven met een tandeloze tijger, als de Verenigde Staten weigeren.

Vervolgproces

Het Duitse Thyssenkrupp heeft bezwaar gemaakt tegen het voorlopige gunningsbesluit. Daarover zal een kort geding plaatsvinden.

Kan de staatssecretaris hier toezeggen dat hij de Kamer informeert over de uitkomst hiervan, zodra de rechter zich heeft uitgesproken?

Nadat dit debat is gevoerd, is het aan de regering om tot een definitief gunningsbesluit te komen.

Welke stappen kent het pad naar definitieve gunning?
Wanneer en door wie wordt een definitief besluit genomen, aangezien we nu spreken met een demissionair kabinet?

De SGP heeft al eerder aangegeven dat het beter zou zijn dat een dergelijk miljardenbesluit over wordt gelaten aan een nieuw missionair kabinet. Dat geldt te meer, nu dit kabinet in zijn nadagen verkeert. Ik heb eerder een motie ingediend die het kabinet verzocht dit aan volgende ploeg over te laten. Toen zei de staatssecretaris: we weten niet wanneer die op het bordes staat, dus dat zou leiden tot vertraging. Inmiddels weten we bijna zeker dat dit niet lang meer gaat duren. De offertes zijn geldig tot eind juli, en kunnen eventueel nog verlengd worden.

Is hij bereid dit besluit niet voortijdig te nemen en de ruimte te geven aan zijn opvolger om hierover de knoop door te hakken?

Tot slot

Het mag duidelijk zijn: mijn fractie blijft van mening dat Damen-Saab de meeste garantie geeft op maximale betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven. Dat is goed voor onze economie, werkgelegenheid, kennispositie en strategische autonomie. Wij zullen hoe dan ook niet akkoord gaan met gunning aan Naval.

Voor nu roep ik het kabinet op duidelijkheid te verschaffen, zodat we zeker weten dat er geen sprake is van ongeoorloofde staatssteun. Zodat we ook zeker weten dat het Nederlandse bedrijfsleven maximaal en gegarandeerd profiteert van deze opdracht.