In een verklaring over extreem-rechts gedachtegoed nemen honderden christelijke leiders duidelijk stelling. Vanuit ‘de overtuiging dat alle mensen gelijkwaardig zijn’, verklaren de ondertekenaars dat de christelijke boodschap, ook wel evangelie genoemd, niet samen kan gaan met extreem-rechts gedachtegoed.
De verklaring stelt dat een gedachte van ‘eigen volk eerst’ onmogelijk kan samengaan met een Bijbelse boodschap van naastenliefde. Ook benadrukken de ondertekenaars het pijnlijke verleden van de kerk, waarin meer dan eens te lang gezwegen is over onrecht.
Folkert de Jong
Initiatiefnemer en predikant Folkert de Jong: “Wij hadden gehoopt dat het PKN-leiderschap zelf al met een duidelijk geluid zou komen, zoals ook in naburige landen Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk is gebeurd. Toen ik de ambtsbelofte aflegde voor mijn predikantschap beloofde ik me te verzetten tegen alles wat strijdig is met het evangelie. Dat is wat er wat mij betreft nu speelt. Kunnen we volharden in het preken van onvoorwaardelijke liefde en menswaardigheid in een tijd waarin de haatkrachten steeds sterker lijken te worden en, ook binnen de kerk, steeds meer normaal gevonden worden?”
Harmen Niemeijer
Initiatiefnemer en Micha Nederland directeur Harmen Niemeijer: “Als Micha Nederland hebben we onze antennes goed uitstaan binnen christelijk Nederland. Ik merkte dat er breed een verlangen was om stelling te nemen rondom deze thematiek. Juist als thema’s schuren willen wij helpen om het gesprek op gang te krijgen. Met het uitbrengen van deze verklaring hopen we het gesprek te starten, daarnaast bieden we via onze website praktische tips om dit thema bespreekbaar te maken in lokale kerken en gemeenschappen. Ons verlangen is dat kerken oefenplaatsen zijn voor de noodzakelijke gesprekken over racisme en discriminatie.”
Ondertekenen verklaring
De verklaring is opgesteld door een groep van predikanten in samenwerking met de stichting Micha Nederland. Christelijke kopstukken over de hele kerkelijke breedte, van rooms-katholiek tot gereformeerd tot evangelisch, staan er inmiddels onder. De verklaring kan nog worden onderschreven tot en met 21 september (via: Ondertekenen verklaring ‘Evangelie en extreem-rechts gaan niet samen’ – Micha (michanederland.nl)).
Inmiddels staan er al ruim meer dan 400 christelijke leiders onder de verklaring, onder andere publiek theoloog Stefan Paas en binnen de christelijke wereld bekende namen zoals Willem J. Ouweneel, Thomas Quartier, Wilkin van de Kamp, Rhoïnde Doth en Samuel Lee.
Evangelie en extreem-rechts gaan niet samen
In de afgelopen jaren is extreem-rechts gedachtegoed door heel Europa sterker geworden. Politieke partijen met dit gedachtegoed hebben verkiezingen gewonnen en nemen deel aan regeringen. Dat geldt voor zowel Nederland als voor andere Europese landen. In Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk hebben meerdere kerkleiders hier duidelijk stelling tegen genomen. Hun boodschap luidt steeds dat het evangelie niet samengaat met extreem-rechts gedachtegoed en extreem-rechtse politiek. In Nederland overheerst tot nu toe de stilte vanuit kerkelijk leiderschap. In deze verklaring klinkt voluit het geloof dat alle mensen gelijkwaardig zijn, zowel voor Gods aangezicht als in de samenleving. Wij vinden dat de kerk nu stelling moet nemen. Daarom roepen wij christelijk Nederland op deze verklaring te onderschrijven.
Wij, ondergetekenden, spreken ons hierbij uit over het volgende:
1| Menselijke waardigheid behoort tot de kern van het christelijk geloof.
Wij geloven dat alle mensen door God gewild, geliefd en gekend zijn. Gods Koninkrijk is een veelkleurig Koninkrijk, bedoeld voor elke stam en elke taal. Alle mensen zijn gelijkwaardig. We kunnen en willen geen onderscheid maken tussen de ene of de andere groep mensen.
Op dit moment wordt er over grote groepen mensen in Nederland gesproken alsof zij minderwaardig zijn. Dit blijkt onder andere uit het reduceren van groepen mensen tot een enkel kenmerk (zoals ‘gelukszoeker’ of ‘hoofddoekje’). We doen mensen geen recht als we ze typeren aan de hand van hun afkomst, religie, huidskleur, omstandigheden of cultuur.
Ook de niet-menselijke metaforen (zoals ‘tsunami aan vluchtelingen’ of ‘roedel’) die regelmatig gebruikt worden zijn dehumaniserend.
2| Een christelijke levensovertuiging kan onmogelijk samengaan met een extreem-rechtse ideologie.
Bij ideologieën van extreem-rechtse (politieke) partijen worden witte, westerse ‘volken’ gezien als superieur aan andere ‘volken’, waardoor mensen afkomstig uit andere ‘volken’ niet dezelfde rechten toekomen. Wij/zij-denken en hoger/lager-denken staat haaks op het evangelie van Gods liefde voor álle mensen zonder enig onderscheid.
Politieke partijen als de PVV en FVD stellen dat de superioriteit van westerse landen mede te danken is aan onze christelijke of joods-christelijke erfenis. Verschillende politici zeggen te willen strijden voor het behoud van de joods-christelijke cultuur, waarbij het volgens hen nodig is om (de culturele gedragingen van) niet-westerse migranten te weren. Maar juist het beroep op deze vermeende joods-christelijke erfenis versmalt onze naastenliefde tot slechts het omkijken naar het eigen ‘volk’. Hierdoor worden niet-westerse groepen, en in het bijzonder moslims, neergezet als tweederangs burgers. De naam van Christus wordt hiermee misbruikt.
3| Onze roeping tot naastenliefde is onbegrensd
In een individualistische samenleving en in tijden van bestaansonzekerheid (met reële problemen zoals de woningnood en de groeiende moeite voor veel huishoudens om rond te komen) verleiden sommige politici mensen om als eerste en vooral hun eigen nood te zien. Toch moeten wij niet alleen willen opkomen voor onze eigen belangen. Als christenen zijn we geroepen om God lief te hebben boven alles en onze naasten als onszelf. Alle mensen zijn elkaars naasten, ongeacht afkomst, religie, huidskleur, omstandigheden of cultuur, omdat we allemaal naar Gods beeld zijn geschapen.
Het idee van ‘eigen volk eerst’ gaat ten koste van andere mensen en dat sluit niet aan bij de houding die wij willen aannemen ten opzichte van armoede, onrecht of uitsluiting. De Bijbelse boodschap is radicaal: een leven als volgeling van Jezus is onlosmakelijk verbonden met een bewogen hart voor de mensen die in deze wereld uitgesloten of achtergesteld worden. Wanneer wij nalaten om hiernaar te leven, geven wij met onze houding en ons handelen een vertekend beeld van Gods liefdevolle bedoeling voor alle mensen, en werken wij Gods Koninkrijk tegen.
4| Gemakzuchtige politiek is schadelijk en het is belangrijk om ons daartegen te verzetten
Sommige politieke partijen creëren de laatste jaren opzettelijk onrust door onwaarheden te vertellen. Hierdoor is er in onze samenleving een voedingsbodem ontstaan voor haat en uitsluiting, vanuit een gevoel van angst of onvrede. Maar zo willen wij niet naar elkaar en naar de wereld kijken.
Sommige politici willen complexe politieke uitdagingen oplossen (zoals het huizentekort en de uitdagingen rondom migratie) door bepaalde groepen mensen als zondebok aan te wijzen. Vervolgens stellen zij aanlokkelijke en opnieuw te simpele oplossingen voor (bijvoorbeeld grenzen sluiten), die de problemen op geen enkele manier daadwerkelijk kunnen oplossen. Natuurlijk zouden we allemaal wel willen dat het inderdaad zo simpel is. Maar het is niet reëel en het gaat voorbij aan het feit dat de uitdagingen van onze tijd complex zijn en de manieren om daarmee om te gaan vragen om meer wijsheid, diepgang en nuance. Politici verergeren zo het lijden van mensen door de complexiteit van de problemen niet serieus te nemen.
5| Christelijke leiders mogen niet zwijgen over extreem-rechts
In Duitsland, Engeland en Frankrijk spraken leiders van landelijke kerkverbanden zich onlangs uit tegen extreem-rechts gedachtegoed. Dat leiders van Nederlandse kerkverbanden daarentegen zwijgen, draagt bij aan de normalisatie van extreem-rechtse denkbeelden, ook binnen de kerk. Bovendien doet het afbreuk aan de geloofwaardigheid van het evangelie.
Ook in lokale kerken mogen we niet nalaten om extreem-rechtse denkbeelden tegen te spreken, zeker nu steeds meer christenen deze ondersteunen. Wij geloven dat ongelijkheid, dehumanisering en racisme vormen van onrecht zijn waar de kerk zich in de meest heldere taal tegen moet verzetten.
Bovendien moeten we ook kritisch naar onze geschiedenis kijken. Onlangs in een verklaring heeft de PKN beleden dat ze voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog tekort schoot “in spreken en in zwijgen, in doen en in laten, in houding en in gedachten”. Mogen de lessen van het verleden richtingwijzers zijn voor de toekomst.
6| De profetische stem mag niet verstommen uit angst voor polarisatie
Wij geloven dat het essentieel is om stelling te nemen voor gerechtigheid, ook als dat leidt tot moeilijke gesprekken binnen de kerk. Gerechtigheid vraagt om stellingname; zoals we nu weten vanuit het verleden, bij onrecht zoals discriminatie kunnen we niet ontwijkend in het zogenaamd neutrale midden blijven staan.
Ons geloof in Christus dringt ons om stelling te nemen vóór de gelijkheid en gelijkwaardigheid van alle mensen. Daarom kiezen wij ervoor om de profetische stem niet te laten verstommen, maar om onze geloofsgemeenschappen te laten fungeren als oefenplaatsen voor de noodzakelijke gesprekken over racisme en discriminatie. Opdat ons evangelie haar kracht niet verliest en smakeloos wordt!
Auteur: Bart Bolhuis / Micha Nederland
Foto: © Toff-fotografie
Web: www.michanederland.nl
Ondertekenen: Verklaring
