In Jeruzalem bevinden zich diverse wijken die worden bewoond door ultraorthodoxe (Haredi) Joden. Deze gemeenschappen leven volgens strikte religieuze voorschriften en vormen een belangrijk onderdeel van het sociale en culturele weefsel van de stad. Christelijknieuws bezocht deze wijken samen met een gids die veel over de achtergronden uitlegde. Volgens hem zijn er meer dan 40 verschillende groeperingen binnen de gemeenschap van ultraorthodoxe Joden, met eigen meningen, opvattingen en leefwijzen.
Veel mannen zijn de hele dag actief met de bestudering van de Thora. Ze bezoeken samenkomsten waar lessen worden gegeven door rabbijnen. Elke ultraorthodoxe (Haredi) gemeenschap in Israël heeft een rabbi, en vaak zelfs meerdere rabbijnen, afhankelijk van de grootte en samenstelling van de gemeenschap. De rabbi speelt een centrale en vaak leidende rol in het religieuze, sociale en spirituele leven van de gemeenschap. In de wijk zijn veel ruimtes waar de studies gevolgd kunnen worden. De vrouwen binnen de gemeenschap dragen de zorg voor het gezin en zijn daarnaast ook vaak actief met een baan om te zorgen voor inkomen.
Veel mannen in ultraorthodoxe gemeenschappen zijn volledig gewijd aan religieuze studie in yeshiva’s (Joodse scholen voor Thora- en Talmudstudie). Ze besteden hun tijd aan studie in plaats van een regulier beroep, wat vaak betekent dat ze geen vast inkomen hebben.
Dit kan leiden tot een situatie waarin de kostwinner in een gezin geen goedbetaald werk heeft, terwijl de financiële lasten van het gezin worden gedragen door de vrouw, die vaak de hoofdverdiener is.
Het is gebruikelijk voor ultraorthodoxe gezinnen om een groot aantal kinderen te hebben. Terwijl de meeste gezinnen in Israël gemiddeld twee tot drie kinderen hebben, kunnen Haredi-families vijf of meer kinderen hebben, wat de economische druk verhoogt. Grote gezinnen hebben meer kosten, van voedsel en kleding tot medische zorg en onderwijs, wat de financiële situatie verder onder druk zet.
Financiële steun
Veel Haredi-gemeenschappen hebben netwerken van sociale steun en wederzijdse hulp, waarbij familieleden, vrienden en gemeenschappelijke organisaties elkaar helpen. Sommige gezinnen ontvangen ook financiële ondersteuning van religieuze instellingen, liefdadigheidsorganisaties of de staat (zoals huursubsidies en andere vormen van sociale bijstand). De Israëlische overheid biedt ook bepaalde sociale bijstand en subsidies aan gezinnen met lage inkomens, en sommige ultraorthodoxe gezinnen profiteren van deze programma’s.
Armoede
Hoewel niet alle ultraorthodoxe gezinnen arm zijn, komt armoede vaak voor in deze gemeenschappen vanwege verschillende factoren, zoals de focus op religieuze studie boven werk, grote gezinsgrootte, beperkte toegang tot formeel onderwijs, en de weerstand tegen integratie in de bredere arbeidsmarkt. De economische situatie wordt verder beïnvloed door de hoge kosten van een religieus leven en de afwezigheid van een stabiel inkomen voor veel mannen in de gemeenschap. Gelukkig zijn er wel netwerken van sociale steun en staatsbijstand die sommige gezinnen kunnen helpen, maar de armoede is een aanhoudende uitdaging in veel Haredi-wijken.
Strikte naleving van religieuze wetten
Kenmerken van de gemeenschappen van orthodoxe Joden: Strikte naleving van religieuze wetten: Het dagelijks leven draait om gebed, studie van religieuze teksten en naleving van de halacha (Joodse wet). Traditionele kleding: Mannen dragen vaak zwarte pakken, hoeden en hebben baarden met pijpenkrullen (peyes). Vrouwen kleden zich bescheiden, met lange rokken en bedekte armen; getrouwde vrouwen bedekken hun haar met sjaals of pruiken.
Eigen taal en voorzieningen
In veel ultraorthodoxe gemeenschappen wordt Jiddisch gesproken in het dagelijks leven, terwijl Hebreeuws voornamelijk voor gebed en religieuze studie wordt gebruikt. Gemeenschapsvoorzieningen: De wijken zijn vaak zelfvoorzienend met eigen scholen, winkels, en medische faciliteiten die voldoen aan religieuze normen.
Kranten
Binnen de ultraorthodoxe (Haredi) gemeenschappen in Jeruzalem en elders in Israël zijn er inderdaad strikte regels met betrekking tot het gebruik van moderne technologie, zoals kranten en internet. Dit heeft te maken met hun waarden en overtuigingen over hoe men zich moet beschermen tegen invloeden die als ongepast of schadelijk voor hun spirituele welzijn worden beschouwd.
In veel ultraorthodoxe gemeenschappen is er een sterke afkeer van de reguliere kranten, vooral vanwege de inhoud die als seculier, immoraliteit bevorderend of ongepast wordt gezien. Daarom hebben sommige Haredi-gemeenschappen hun eigen kranten die strikt worden gecontroleerd om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan hun religieuze normen.
Wel posters in de straten
Ook zien we in deze wijken voor posters op de muren geplakt. Op deze manier informeren de Joden elkaar en roepen ze op tot protesten of veranderingen. Deze posters zijn een belangrijk communicatiemiddel in een omgeving waar moderne technologieën zoals internet, sociale media en zelfs reguliere kranten vaak vermeden of sterk gecontroleerd worden. Ze dienen om de gemeenschap op de hoogte te houden van belangrijke gebeurtenissen, gedragsregels, en morele richtlijnen, en om solidariteit en steun voor elkaar te bevorderen. Door het gebruik van fysieke posters in plaats van digitale media, kunnen deze gemeenschappen hun normen en waarden beschermen en de invloed van externe, seculiere invloeden beperken.
Internet
De houding ten opzichte van internet is in de Haredi-gemeenschappen erg strikt, vooral wat betreft toegang tot onzedelijke inhoud of sociale media. Veel gezinnen in ultraorthodoxe gemeenschappen vermijden het gebruik van internet thuis, en zelfs als het nodig is voor werk of educatie, wordt het vaak strikt gecontroleerd.
Wel hebben ze oudere mobiele telefoons, zonder internet. In veel ultraorthodoxe gemeenschappen is het gebruik van sociale media, zoals Facebook, Twitter en Instagram, verboden. Dit wordt gezien als een manier om externe invloeden te vermijden die kunnen afleiden van religieuze verplichtingen en een deugdzaam leven.
Waarom deze beperkingen?
De religieuze leiders van de Haredi-gemeenschappen geloven dat moderne technologie, vooral internet en sociale media, grote verleidingen met zich meebrengen die kunnen leiden tot spirituele schade en immoreel gedrag. Daarom proberen ze zoveel mogelijk een gescheiden, beschermde leefomgeving te creëren waarin de gemeenschap zich kan concentreren op religie, familie en gemeenschap.
Niet in militaire dienst
De redenen waarom veel ultraorthodoxe Joden zich verzetten tegen militaire dienst in Israël zijn complex en omvatten religieuze overtuigingen (de prioriteit van Tora-studie), sociale normen (scheiding van mannen en vrouwen), culturele waarden (bescherming van hun levensstijl), en politieke overwegingen (historisch wantrouwen tegenover de seculiere staat). Ze geloven dat hun bijdrage aan de gemeenschap door middel van religieuze studie en devotie net zo belangrijk is voor de bescherming van de staat Israël als militaire dienst.
In de Israëlische militaire dienst is er een vermenging van mannen en vrouwen, wat tegen de ultraorthodoxe normen ingaat. In veel ultraorthodoxe gemeenschappen wordt strikt gescheiden tussen mannen en vrouwen in openbare en religieuze settings. De aanwezigheid van vrouwen in militaire eenheden wordt gezien als problematisch, omdat het de sociale en religieuze normen met betrekking tot bescheidenheid (tzniut) zou schenden.
Voor veel ultraorthodoxe Joden staat de studie van de Thora boven alles. Ze geloven dat het bestuderen van de heilige teksten en het naleven van religieuze voorschriften essentieel is voor het welzijn van het Joodse volk en de staat Israël. Ze beschouwen het als een religieuze verplichting om zich volledig toe te leggen op Tora- en gebedsstudie, en dit wordt gezien als hun “militaire dienst.”
Geldbussen
Geldbussen in de straten van ultraorthodoxe (Haredi) wijken in Israël, en vooral in Jeruzalem, zijn vaak te vinden en hebben een specifieke functie binnen de gemeenschap. Deze geldbussen worden vaak gebruikt voor liefdadigheid (tzedakah) en ondersteuning van religieuze en gemeenschapsdoelen.
De geldbussen die in de straten van ultraorthodoxe wijken in Jeruzalem en andere Haredi-gemeenschappen in Israël staan, zijn bedoeld voor het inzamelen van geld voor verschillende charitatieve doeleinden. Dit kan variëren van het ondersteunen van arme gezinnen en medische kosten tot het financieren van religieuze instellingen en onderwijs. Het geven van tzedakah (liefdadigheid) is een fundamentele waarde binnen de gemeenschap, en de aanwezigheid van deze bussen maakt het voor mensen gemakkelijker om hun verplichtingen in deze zin na te komen, wat bijdraagt aan de sociale en spirituele cohesie van de gemeenschap.
De Messias
Ultraorthodoxe Joden (Haredim) erkennen Jezus Christus niet als de Messias of als een goddelijke figuur. In plaats daarvan zien ze hem als een historische figuur, maar zonder religieuze of spirituele betekenis binnen hun geloof. Hun religieuze focus ligt volledig op de studie van de Thora en de verwachting van een toekomstige, aardse Messias die de wereld zal transformeren in overeenstemming met de Joodse profetieën.
Het delen van het evangelie met ultraorthodoxe Joden (Haredim) is een gevoelige en complexe uitdaging, omdat hun religieuze overtuigingen en culturele gewoonten sterk verschillen van die van christenen. Het vraagt om diep respect, begrip van hun wereldbeeld, en wijsheid in het communiceren van het christelijke geloof.
Jesaja 53
Jesaja 53:3-5 beschrijft een “dienaar” die zal lijden voor de zonden van anderen. Dit wordt vaak beschouwd als een van de meest directe verwijzingen naar de lijdende Messias, een verwijzing naar Jezus, terwijl veel Joden dit zien als een metafoor voor het Joodse volk. Deze teksten kunnen een opening bieden voor gesprekken over verlossing. Wie anders dan Yeshua past precies bij deze beschrijving van lijden en verlossing?
Het uitleggen van het evangelie aan ultraorthodoxe Joden vereist geduld, respect voor hun traditie en een diep begrip van hun geloof. Het is belangrijk om vanuit de Hebreeuwse Bijbel te spreken, liefdevol en zonder confrontatie, en te vertrouwen op de leiding van de Heilige Geest om de juiste woorden en momenten te vinden.
Respect
Respecteer hun diepe toewijding aan de Tora en probeer niet direct hun geloof uit te dagen. Laat je leven een getuigenis zijn van de liefde van Jezus. Zoals Jezus zelf zei in Johannes 13:35: “Hieraan zullen allen weten dat u Mijn discipelen bent: als u liefde hebt onder elkaar.” Bid voor wijsheid, liefde en geduld. Vraag God om deuren te openen en harten voor te bereiden op de boodschap van Jezus als de beloofde Messias.
Israël mei 2025
We zijn uitgenodigd door een familie die helemaal in het noorden van Israël woont. Sinds oktober 2023 hebben we al contact met hen. Hun banen waren gestopt door de oorlog en ze hebben zich vervolgens met hart en ziel ingezet voor de mensen om hen heen. Ook hebben ze acties op touw gezet om de vele reservisten van het leger in hun omgeving te voorzien van levensmiddelen, kleding en veiligheids-materialen. We hadden deze familie nog nooit persoonlijk gezien of ontmoet. Vele keren vroegen ze ons hen te bezoeken. Op 30 april 2025 zijn we naar hen gereisd en hebben ze ons een week lang allerlei prachtige plekken in hun land laten zien. Maar ook bezochten we heftige locaties met verwoeste huizen en gebieden door raketaanvallen en zwartgeblakerde gebieden die onlangs in brand hadden gestaan. En we brachten een bezoek aan het herdenkingspark op het Nova Festival-terrein bij Gaza.
We hoorden dat veel Joodse inwoners van Noord-Israël zich in de steek gelaten voelen door de wereld. Sinds het uitbreken van het conflict met Hezbollah in oktober 2023 zijn meer dan 60.000 mensen geëvacueerd uit grensgemeenschappen langs de Libanese grens, waaronder plaatsen als Metula en Kiryat Shmona. Velen van hen verblijven nog steeds in tijdelijke accommodaties, zoals hotels of bij familie.
Deze situatie heeft geleid tot gevoelens van verwaarlozing en frustratie onder de getroffen Joodse gemeenschappen in het noorden van Israël, die zich niet alleen fysiek onveilig voelen, maar ook emotioneel geïsoleerd van de wereldgemeenschap. Met name de media speelt hierin een cruciale rol. Door de eenzijdige berichtgeving wordt het leed en de nood in deze gebieden genegeerd of verdraaid. Veel kinderen zijn getraumatiseerd en angstig. Veel banen zijn verloren gegaan. Huwelijken staan onder druk en er zijn veel scheidingen. Mensen zijn wanhopig en zien geen oplossingen meer.
Ook voor ons, die wonen in het moderne en Israël-vijandige Nederland, komt er een moment dat de Heere ons zal vragen: Wat hebben jullie gedaan met Mijn volk? Hebben jullie hen barmhartigheid bewezen of hebben jullie het juk zwaar gemaakt voor hen?
Onze houding ten opzichte van het volk Israël en Joodse mensen in het algemeen is een toetssteen voor alle mensen en volken. ‘Israël zegenen’ betekent onder andere: hen liefhebben, hen het Evangelie brengen, voor hen in de bres springen, Gods plan met hen bekendmaken en voor hen bidden.
We hebben ons bezoek verwerkt in deze artikelen met foto’s:
– Veel onzekerheid in Noord-Israël: ‘we voelen ons in de steek gelaten’
– Tunnels onder de Klaagmuur: een fascinerend ondergronds netwerk
– Yardenit: doopplaats aan de Jordaan in het noorden van Israël
– Indrukwekkend herdenkingspark op het Nova Festival-terrein in Israël
– De Heer Jezus komt terug op de Olijfberg ten oosten van Jeruzalem
– De Klaagmuur: Een plek om te rouwen, te bidden en hoop te putten in moeilijke tijden
– Friends of Zion Museum Jeruzalem: Een unieke belevenis
– Natuurreservaat Tel Dan: Waar natuur en Bijbelse geschiedenis samenkomen
– Een miljoen ultra-orthodoxe Joden in Israël met een eigen leefstijl
Auteur en foto’s: © Henk-Jan Oudenampsen
