25 jaar geleden kwam er na 100 bloedige dagen een einde aan de genocide in Rwanda. Van 6 april tot 18 juli 1994 vonden de gruwelijke massamoorden plaats die meer dan 800.000 mensen het leven kostten. 25 jaar na dato keren twee ZOA-medewerkers terug naar de plekken waar ze toen, direct na het geweld, in actie kwamen.
“Het was werkelijk verschrikkelijk om te zien”, herinnert Gerrit Noorlander zich. Noorlander is ZOA-landendirecteur in Congo, maar was indertijd als één van de eersten ter plekke in een land waar iedereen getraumatiseerd was. “We vonden vijfduizend lijken op een hoop rond een kerk. Er waren tweehonderd overlevenden. Maar dat waren honden. Dat beeld maakte zo’n impact.”
Relatief rustig, groen en welvarend
In de directe nasleep van de massaslachting kwamen ZOA-medewerkers Gerrit Noorlander en Kees-Jan Hooglander in actie – alhoewel met veel voorzichtigheid en oog voor de nog altijd bestaande politieke spanningen, Nu, 25 jaar later, keren zij in een minidocumentaire terug naar de plekken die voor altijd in hun geheugen gegrift zullen staan. Hoe staat Rwanda er nu voor? En wat is er nog te zien van het werk dat toen is verricht?
“Het zat hier volgepakt met mensen”, vertelt Kees-Jan Hooglander in een keukentje vlak achter de kerk van Karama. “Zij zijn levend verbrand. Het is verschrikkelijk om te zien hoe mensen op verschillende manieren zijn vermoord.” De reis tekent dan ook een scherp contrast tussen de gruwelen van 1994 en het momenteel relatief rustige, groene en welvarende Rwanda te midden van een roerig Afrika.
Renaissance
Het werk dat ZOA destijds verrichtte doet nog steeds z’n werk en is in veel gevallen zelfs uitgegroeid. Zo wordt het ziekenhuis van Mwogo in de volksmond nog altijd de ‘ZOA-kliniek’ genoemd. De ziekenhuisdirecteur, die destijds bij ZOA in dienst was, biedt met een team van 16 zorgverleners veel verschillende vormen van zorg aan de plaatselijke bevolking. Gerrit Noorlander: “Voor ZOA was het bouwen van ziekenhuizen destijds één van de prioriteiten. Het bood getroffenen direct kans op overleven. Uiteindelijk hebben we 7 à 8 ziekenhuizen kunnen opknappen.”
Ook een grootschalige waterput in Miamata herinnert aan de toenmalige inzet. Doordat rekening werd gehouden met toekomstige bevolkingsgroei tijdens de bouw, heeft de put over de jaren heen een groot verschil gemaakt in de regio, die er tot op de dag van vandaag mee wordt voorzien van drinkwater.
De verschrikkelijke herinneringen aan het werken te midden van de vele lijken is ook voor Noorlander en Hooglander onuitwisbaar. De wetenschap dat ZOA’s inzet tot op de dag van vandaag onderdeel is van het herstel van Rwanda vergoedt veel.
ZOA – KlaasJan Baas
Jaco Klamer
18-07-2019
Hulpverlening
https://www.zoa.nl
