David Verboom: Hoe Medair verder werkt aan hulp voor Afghanistan

Na de ontwikkelingen in Afghanistan worden er vragen gesteld over de hulpverlening in het land. Hoe kunnen we daar aanwezig blijven nu veel mensen geëvacueerd zijn? Hoe kunnen we de veiligheid van onze medewerkers waarborgen? Als we gaan samenwerken met de nieuwe machthebbers, geven we hen daardoor onze goedkeuring? David Verboom beantwoordt deze en andere vragen.

Na de recente ontwikkelingen in Afghanistan worden er vragen gesteld over de hulpverlening in het land. Hoe kunnen we daar aanwezig blijven nu veel mensen geëvacueerd zijn? Hoe kunnen we de veiligheid van onze medewerkers waarborgen? Als we gaan samenwerken met de nieuwe de facto machthebbers, geven we hen daardoor onze goedkeuring?

Hoe kunnen we er zeker van zijn dat hulp niet in de verkeerde handen terechtkomt?

Het landschap is sterk veranderd en onzeker geworden nu de buitenlandse militairen zijn vertrokken en er een andere regering is gekomen. Toch is dit voor Medair geen onbekende situatie. We werken al meer dan dertig jaar in fragiele staten en weten hoe we hulp kunnen verlenen middenin onrust en onveiligheid. Dat is precies onze opdracht, omdat juist dan mensen vaak geen toegang hebben tot levensreddende voorzieningen.

Maar hoe bereiken we kwetsbare mensen zonder onze eigen veiligheid of integriteit in het geding te laten komen?

In de praktijk kan dat alleen door vertrouwen en samenwerking tussen alle partijen. Dat betekent in gesprek gaan met iedereen die de toegang controleert tot mensen in nood, of dat nu plaatselijke autoriteiten zijn of gewapende lieden die bij controlepunten onze medewerkers staande houden en ondervragen. Soms zijn dit groepen die internationaal kritiek oogsten. We ondersteunen of legitimeren hun aanwezigheid niet door op deze manier met hen om te gaan. Ons enige doel is dat ze ermee instemmen dat we hulp bieden aan mensen in nood.

Hoe voeren we die onderhandelingen?

We vertellen duidelijk wie we zijn en wat we komen doen: mensen in nood ondersteunen, zonder andere bedoelingen. We leggen uit dat we dit alleen kunnen doen als we gegarandeerd niet aangevallen, geïntimideerd of gemanipuleerd worden. We betalen geen smeergeld. We kiezen nooit partij en geven geen goedkeuring aan of kritiek op een partij. Hierin volgen we de noodhulpprincipes van medemenselijkheid, onpartijdigheid, neutraliteit en operationele onafhankelijkheid, die zijn opgenomen in de Gedragscode van het Rode Kruis en de Core Humanitarian Standard.

Zijn zulke idealistisch lijkende principes echt voldoende om de veiligheid van onze medewerkers te waarborgen?

Moeten we geen ingrijpender maatregelen treffen, zoals gebruik maken van gewapende escortes? De veiligheid van onze medewerkers staat bovenaan en we nemen geen onnodige risico’s. Paradoxaal genoeg biedt juist veiligheid dat we niet in verband gebracht worden met het leger of de politie. Onder internationaal recht en in de praktijk van alledag is onze geloofwaardige status van neutrale partij die geen bedreiging vormt de beste vorm van bescherming.

Winnen van vertrouwen

Het is dus essentieel dat onze activiteiten alleen voortvloeien uit de noden van de meest kwetsbaren: we werken niet in opdracht van anderen, ook niet van regeringen die ons financieren. Tussen de strijdende partijen in werken wij aan het winnen van vertrouwen door te doen wat we zeggen en te handelen in lijn met wat we beloven. Maar als we geen veiligheidsgaranties krijgen van de machthebbers, gaan we niet verder.

Hoe werkt dit nu in de context van Afghanistan?

Al tientallen jaren hebben noodhulporganisaties contact met alle partijen, waaronder de Taliban, om toegang te krijgen tot mensen in de grootste nood. De noodhulporganisaties hebben een set standaards afgesproken, zogenaamde Joint Operating Procedures. Daarin is uiteengezet hoe we werken, ongeacht wie er aan de macht is. Dit is nu meer dan ooit relevant. De procedures schrijven voor dat de autoriteiten en lokale machthebbers de toegang voor noodhulp niet beperken, dat ze geen manipulatie of dwang gebruiken om invloed uit te oefenen op de verdeling van de hulp, dat ze vrouwen toestaan om hulp te bieden en te ontvangen op een cultureel sensitieve maner en dat ze de privacy van de mensen met wie we werken respecteren. De noodhulporganisaties hebben zich ertoe verplicht om zich te houden aan de noodhulpprincipes en om transparant te zijn in het werk en daarover verantwoording af te leggen.

We gaan door

We zetten onze levensreddende activiteiten voort en voeren ondertussen zorgvuldige controles en voorbereidingen uit om op een veilige manier verder te kunnen gaan. We implementeren projecten rechtstreeks en blijven ter plaatse waar dat veilig is, zodat we de projecten met eigen ogen kunnen volgen. We blijven al onze medewerkers en leveranciers screenen voordat we hen inschakelen, zodat we zeker weten dat we onafhankelijk blijven werken.

Zwaarder dan ooit

Het belangrijkste is dat we niet mogen vergeten dat de gewone Afghaanse burgers het zwaarder hebben dan ooit. Terwijl er internationaal discussie plaatsvindt over de politieke situatie in Afghanistan, heeft meer dan de helft van de inwoners hulp nodig om te overleven. Ze hebben te maken met een dodelijke mix van droogte door klimaatverandering, stijgende voedselprijzen, ondervoeding, economische instabiliteit, de coronapandemie, ontheemding en brede armoede door tientallen jaren van conflict. De winter komt eraan en dan zijn de gemeenschappen afgesloten van hulp door de sneeuw en het winterse weer. De situatie is zo ernstig dat de VN een ‘systeembrede opschaling’ voor Afghanistan heeft geactiveerd, waarmee de noodsituatie wereldwijd prioriteit krijgt.

Achter het nieuws

Het is nu 25 jaar geleden dat we begonnen zijn om in Afghanistan te werken. De noodzaak van de levensreddende programma’s van Medair is groter dan ooit. Achter het nieuws zijn we ter plaatse en doen daar ons werk: we doen wat we kunnen om een ramp te voorkomen in afgelegen gemeenschappen en om ervoor te zorgen dat de mensen in waardigheid kunnen leven. Wat de toekomst ook zal brengen, we zijn om trouw te blijven aan de Afghanen.