Update van minister Schreinemacher: humanitaire hulp voor Oekraine

Hoeveel Oekraïners zijn er op de vlucht? Hoe krijgen mensen in Oekraïne noodhulp? En welke gevolgen heeft de oorlog in Oekraïne voor de wereld? In de Kamerbrief van 18 maart geeft minister Schreinemacher voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking een update over humanitaire hulp voor Oekraïne.

De Russische invasie in Oekraïne heeft een ongekend grote humanitaire crisis in gang gezet. Oekraïne is zeer onveilig. Op veel plaatsen kunnen mensen geen kant op. Ook maakt de oorlog het vaak onmogelijk voor de Oekraïense overheid of hulporganisaties om Oekraïners uit gevaarlijke situaties te halen, of hen noodhulp te bieden. En tegelijkertijd komt er een grote stroom vluchtelingen uit Oekraïne.

Humanitaire crisis Oekraïne in cijfers

De situatie in en rondom Oekraïne verandert van uur tot uur. De cijfers hieronder laten zien hoe groot de humanitaire crisis is:

• Op 16 maart waren er ruim 1,85 miljoen mensen op de vlucht binnen Oekraïne. Tegelijkertijd waren er al 3 miljoen mensen gevlucht uit Oekraïne. Van hen bevonden zich ruim 1,9 miljoen in Polen, ruim 491.000 in Roemenië, meer dan 351.000 in Moldavië, ruim 283.000 in Hongarije en meer dan 228.000 in Slowakije. Tegen de 169.000 mensen vertrokken naar Rusland en ongeveer 2.100 naar Belarus.

• De Verenigde Naties (VN) geven aan dat binnen Oekraïne 12 miljoen mensen hulp nodig hebben.

• Op 14 maart had de World Health Organization (WHO) 24 aanvallen op gezondheidsfaciliteiten vastgesteld.

Noodhulp voor Oekraïne en buurlanden

Noodhulp voor mensen in Oekraïne en voor vluchtelingen uit Oekraïne kwam snel op gang door buurlanden, de Europese Unie (EU) en het internationale noodhulpsysteem. Dankzij de meerjarige Nederlandse steun aan noodhulporganisaties, konden de VN en het Rode Kruis bijna meteen aan het werk om Oekraïners te helpen.

Samen verantwoordelijk voor humanitaire actie

De oorlog in Oekraïne en de humanitaire crisis spelen zich af aan de grenzen van de EU. EU-landen laten zien een breed gedeelde verantwoordelijkheid te hebben voor humanitaire hulp en de opvang van vluchtelingen. Het coördineren van dit brede aanbod van hulp is daarom zeer belangrijk. De EU speelt hierbij een grote rol in de eigen lidstaten. In Oekraïne spelen de VN een grote rol.

Niet alleen regeringen en organisaties, maar ook burgers komen massaal in actie. Het advies voor Nederlanders die zelf hulp willen bieden is om de krachten te bundelen en te werken met óf via professionele platformen en organisaties.

Humanitair recht in de oorlog

Naast het aansturen van humanitaire hulp, is de grootste uitdaging om de hulp dáár te krijgen waar die nodig is. Het kabinet maakt zich grote zorgen over de Russische schendingen van het humanitair oorlogsrecht. Dit zijn belangrijke regels die juist in de oorlog moeten worden gevolgd. Denk aan:

• burgers en burgerobjecten (zoals ziekenhuizen) moeten in elk conflict worden gespaard.

• humanitaire hulp mag niet worden belemmerd.

• strijdende partijen hebben de plicht om humanitaire hulp te bieden.

• burgers die willen vertrekken moeten veilige doorgang krijgen.

• uithongering, bijvoorbeeld door het afsnijden van voedselhulp, mag niet worden ingezet als methode van oorlogvoering.

Samen met andere landen, de VN en de EU, grijpt Nederland elke gelegenheid aan om Rusland op te roepen het internationaal recht na te leven. Dus ook het humanitair oorlogsrecht.

Onderzoek schendingen van mensenrechten en humanitair oorlogsrecht

Het is belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan naar schendingen van mensenrechten en humanitair oorlogsrecht. En dat daar bewijs van wordt verzameld om in rechtszaken te gebruiken. De eerste stappen zijn al gezet: het Internationaal Strafhof is een onderzoek begonnen naar de situatie in Oekraïne. Ook richtte de VN-Mensenrechtenraad een commissie op om bewijzen te verzamelen van schendingen van mensenrechten in Oekraïne. Nederland heeft zich hier hard voor gemaakt.

Ook geeft Nederland € 1 miljoen aan de VN-mensenrechtenorganisatie OHCHR. Hiermee kan de OHCHR zich verder inzetten voor mensenrechten in Oekraïne en het documenteren en rapporteren van schendingen daarvan.

Wereldwijde humanitaire gevolgen van de crisis in Oekraïne

De oorlog in Oekraïne heeft ook gevolgen voor de wereld. Zoals stijgende energieprijzen, groeiende armoede en grotere voedselonzekerheid. Dat komt bijvoorbeeld door wereldwijd lage voedselvoorraden en sterk stijgende voedselprijzen. Het aantal ondervoede mensen wereldwijd kan in 2022/2023 volgens de VN Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) met 8 tot 13 miljoen mensen toenemen.

De situatie zal verder verslechteren als het aanbod van graan uit Oekraïne en Rusland (deels) wegvalt. Ook kan de beschikbaarheid van kunstmest in gevaar komen, waarvan Rusland en Belarus belangrijke producenten zijn.

Het kabinet vindt dat deze gevolgen wereldwijd de aandacht moeten krijgen. Investeren in voedselzekerheid is nodig om de mogelijk wereldwijde toename van humanitaire noden te helpen afremmen.