Misstanden in de gesloten jeugdzorg: het moet rigoureus anders

De signalen over ernstige misstanden in de gesloten jeugdzorg naar aanleiding van het recente rapport van Jason Bhugwandass maken veel los: in de politiek én in de samenleving. De bevindingen zijn schokkend en vragen om actie. We zien opnieuw dat het zo niet langer kan en daarom is dit opnieuw een duidelijke boodschap dat het proces om écht een duurzame verandering in te zetten onverminderd voortgezet dient te worden.

GL-PvdA en NSC dienden een motie in om een beknopte parlementaire enquête te houden om de misstanden verder te onderzoeken. Hieronder leggen we uit waarom we hier tegen stemden.

Onze huidige inzet

Er wordt nu al een extern en onafhankelijk onderzoek door de staatssecretaris gestart naar de misstanden, met conclusies en aanbevelingen om deze in de toekomst te voorkomen. Ook moet dit onderzoek antwoord geven op de vraag hoe het kan dat de inspectie de meeste misstanden op de Zikos-afdelingen over het hoofd heeft gezien. Kortom: duidelijk moet worden hoe het ooit zover heeft kunnen komen. Intimidatie, vernedering, geweld: ze zijn allemaal onacceptabel, op iedere plek en zeker bij deze kinderen, in zo’n kwetsbare situatie. Dit had nooit mogen gebeuren. Het onafhankelijke onderzoek moet bovendien een belangrijke stap zijn richting erkenning van het leed dat jongeren is aangedaan.

Jongeren in een kwetsbare situatie verdienen de beste jeugdzorg. Het afbouwen van de gesloten jeugdzorg is daarom inmiddels al in volle gang gezet en het doel is in 2030 zo dicht mogelijk bij 0 gesloten plaatsingen te komen, met als belangrijke tussenstap dat in 2025 alle instellingen al werken op basis van kleinschaligheid. Op dit moment is er al een cliëntenstop voor nieuwe opnamen binnen Zikos-afdelingen.

Maar we doen meer. We werken toe naar een andere pedagogische aanpak in de zwaardere jeugdzorg: kleinschalig, met betere dagbesteding en geborgd onderwijs. De hervormingsagenda jeugd, opgesteld door onze eigen staatssecretaris, biedt hiervoor belangrijke aanknopingspunten.

Waarom geen enquête

Terug naar de motie van NSC en GL-PvdA. De suggestie die met de motie voor een parlementaire enquête wordt gewekt, is dat deze een bevredigend antwoord gaat bieden op de nood in de (gesloten) jeugdzorg. We begrijpen de zoektocht naar erkenning voor het aangedane leed. Maar een beknopte parlementaire enquête is daar het middel niet voor. We willen slachtoffers daarom ook niet de hoop geven dat de start van dit onderzoek iets gaat bereiken waar het niet voor bedoeld is. Erkenning, duidelijkheid en voorkomen dat dit opnieuw kan gebeuren – dát is belangrijk. En daar gaat het aangekondigde onafhankelijk onderzoek juist in voorzien.

Falende mechanismen binnen de sector

Het onderscheidende van een parlementaire enquête ten opzichte van andere onderzoeken is dat een enquête zich met name richt op de rol van de politiek in een bepaald probleem, in dit geval de gesloten jeugdzorg. Het probleem is echter veel breder: denk onder andere aan fikse personeelstekorten, de ernstige problematiek van jongeren, omgang met veiligheidsrisico’s, gebrek aan inzicht in welke behandelingen effectief zijn en de manier van besturen. De misstanden in de gesloten jeugdzorg zijn niet specifiek een gevolg van politiek handelen, maar van falende mechanismen binnen de sector waardoor niet aan de randvoorwaarden van veiligheid is voldaan. En dus is een onafhankelijk onderzoek naar het niet functioneren van deze mechanismen en doorgaan met een zo snel mogelijke afbouw van de gesloten jeugdzorg een veel betere route om te komen tot antwoorden op gestelde vragen.

Afbouwen van de gesloten jeugdzorg

Dat gesloten jeugdzorg geen recht doet aan wat jongeren nodig hebben voor hun veiligheid en herstel, is breed door de Tweede Kamer geconstateerd en met die brede steun wordt nu gewerkt aan het afbouwen van de gesloten jeugdzorg.

De stille ramp

Kortom: de stille ramp die zich in delen van de gesloten jeugdzorg heeft voltrokken, mag zich nooit meer herhalen. Daar zijn alle partijen het over eens. Ook is er grote unanimiteit over de afbouw van de gesloten jeugdzorg. Over de voorgestelde parlementaire enquête oordeelde een meerderheid van de Kamer, waaronder de ChristenUnie, vandaag dat dit niet het aangewezen instrument is op de weg naar duurzaam herstel. We zullen ons net zoals we dat de afgelopen jaren hebben gedaan elke dag inzetten voor het verbeteren van de jeugdzorg, het ondersteunen van medewerkers zodat ze hun werk goed kunnen doen en doorgaan met de afbouw van de gesloten jeugdzorg naar kleinschalige voorzieningen.