De Japans-Amerikaanse schilder Makoto Fujimura (foto) miste na zijn bekering tot het christelijk geloof de aandacht voor kunst in de geloofsbeleving in de kerk. “God heeft ons als creatieve mensen naar Zijn beeld geschapen. Beseffen we dat wel voldoende?”, vraagt Fujimura zich af. Het maakt kunst voor hem tot een essentieel onderdeel van zijn geloofsbeleving. We mogen iets van Gods creativiteit aan de wereld laten zien, een wereld waarin nuttigheid vaak meer centraal staat dan schoonheid en barmhartigheid. Dit gaf hem inspiratie voor zijn boek ‘Kunst + Geloof’ uit 2020 waarvan onlangs de Nederlandse vertaling is verschenen bij KokBoekencentrum.
In ‘Kunst + Geloof’ onderzoekt de wereldwijd bekende Japans-Amerikaanse kunstenaar Makoto Fujimura de essentiële rol van creativiteit in het spirituele leven. Het boek is een vervolg op zijn vorige publicatie ‘Silence and Beauty: Hidden Faith Born of Suffering’ uit 2017. Fujimura komt niet uit een christelijk gezin en leerde het geloof kennen in de gemeente van schrijver en dominee Tim Keller in New York. Een vriend tipte hem en zo woonde hij daar in 1992 voor het eerst een kerkdienst bij. Het geloof liet hem niet meer los. De thema’s die vaak in Fujimura’s werk terugkomen, hebben te maken met zijn geloof. Denk aan: verlossing, opstanding en schoonheid. Hij legt in ‘Kunst + Geloof’ uit dat voor hem het artistieke proces zoals dat in zijn atelier plaats vindt ten diepste theologisch van aard is.
Kintsugi
Zijn boek is doorspekt van Bijbelteksten en leest bijna als een Bijbelstudieboek. In het register is de vindplek van deze teksten te vinden. Fujimura put uit diverse bronnen; van de bijbel tot het werk van dichter en toneelschrijver T.S. Eliot en dominee Keller in wiens kerk hij het christelijk geloof leerde kennen. Hij haalt ook veel inspiratie uit de Japanse Kintsugi-techniek waar gebroken aardewerk met goudlijm hersteld wordt en hierdoor waardevoller wordt als het was. Ook de Japanse schilderstijl Nihonga die Fujimura zich eigen heeft gemaakt, vormt een belangrijke inspiratiebron.
Psalm 139
“Als mensen mij vragen wanneer ik ontdekte dat ik kunstenaar was, zeg ik dat ik dat ben zolang ik me herinner. De reis van een kunstenaar begint bij de conceptie, en misschien zelfs lang daarvoor”, schrijft Fujimura in het eerste hoofdstuk in het boek. “Mijn moeder bewaarde een schilderij dat ik maakte toen ik drie jaar oud was. Vele jaren later, nadat ik mij als kunstenaar gevestigd had, verbaasde ik me erover dat er precies dezelfde kleuren en bewegingen in zitten als waar ik nu bekend om sta.” Hij haalt Psalm 139 aan: U was het die mij vormde, die mij weefde in de buik van mijn moeder. “Mijn identiteit is geworteld in de oorsprong van de schepping.” Verder op in het boek zegt hij: “We zijn geschapen om creatief te zijn.”
Gebrokenheid
Hij benadrukt dat God ons uit liefde heeft geschapen en niet omdat Hij ons nodig heeft. “God heeft ons niet nodig. Hij heeft genoeg aan Zichzelf. Maar Gods overvloedige liefde nodigt ons, door God uitgekozen gebroken vaten, uit om door Jezus met Hem mee te scheppen aan de nieuwe schepping.
Het christelijk evangelie, het goede nieuws, begint met een bewustwording van gebrokenheid. Door de zondeval ontstond er een breuk tussen God en de mens. Dit werd veroorzaakt door het verlangen van de mens om als God te worden. Christus kwam niet alleen om ons te herstellen, maar ook om ons tot een nieuwe schepping te maken.”
In de Kintsugi-traditie waarin aardewerk met goudlijm hersteld wordt, ziet hij weerspiegelt hoe gebrokenheid geheeld wordt en er een waardevol kunstwerk ontstaat. Barmhartigheid en schoonheid vormen de rode lijn die loopt door het boek ‘Kunst + Geloof’.
Ondernemersgeest
Het valt Fujimura op dat in de maatschappij ‘nuttigheid’ vaker centraal staat dan ‘schoonheid’ en ‘barmhartigheid’. Ook de kerken worden hierdoor beïnvloed, volgens hem. “Is het mogelijk dat we de essentie van de evangelieboodschap hebben gemist doordat we enkel op een industriële, commerciële manier de informatie van het evangelie hebben overgebracht. Of het goede nieuws zelfs zo efficiënt mogelijk verkocht hebben uit gehoorzaamheid aan onze ondernemersgeest van onze industriële manier van denken?”
Het boek stemt tot nadenken over onze tijd en hoe de tijdgeest ons denken over geloof en kunst beïnvloed heeft.
‘Kunst + Geloof, een Theologie van Creatie’, Makoto Fujimura, Kok Boekencentrum Utrecht, 2024, 192 blz’s, 22,99 euro, ISBN 9789043540582
Ook als e-book verkrijgbaar: ISBN 9789043540599
Uitgeverij: www.kokboekencentrum.nl
Meer info: makotofujimura.com
Auteur: Rosanne de Boer
Beeld: Makoto Fujimura website