Zorgen over het voortbestaan van de groente- en fruitteelt

De Tweede Kamer debatteerde op woensdag 27 november in commissieverband over gewasbescherming. Namens de SGP voerde André Flach het woord. Zijn bijdrage aan het debat is hieronder te lezen.

De SGP maakt zich grote zorgen over het voortbestaan van de groente- en fruitteelt. Middelen verdwijnen, zonder dat goede alternatieven beschikbaar zijn. Oude schoenen worden weggegooid, terwijl er nog geen nieuwe zijn. We kunnen de mond vol hebben van plantaardige consumptie en de gezondheidswinst van meer groente- en fruitconsumptie. Maar dan moeten deze wel geproduceerd blijven worden en betaalbaar blijven.

Uienteelt

Ik hoor in het veld een grote urgentie. In de uienteelt resteren twee werkzame stoffen. Wat als uien resistent worden? Slatelers zien met angst en beven het verlies van het middel Movento aankomen. Fruitteeltonderzoek laat zien dat met het middelenpakket van 2027 meer vruchtboomkanker optreedt en oogsten teruglopen. Telers komen steeds meer in een spagaat: je wilt geen middelen illegaal gebruiken, maar je wilt ook geen teelten zien verpieteren.

Erkent de minister de urgentie? Wil zij per teelt een werkgroep instellen, inclusief deelname van het Ctgb, om de vinger aan de pols te houden en te adviseren over middelen en alternatieven? Deelt de minister het uitgangspunt: geen oude schoenen weggooien als er nog geen nieuwe zijn?

Het is van belang dat in noodsituaties ruimte geboden wordt voor vrijstellingen om alsnog belangrijke middelen te kunnen gebruiken. Geef meer ruimte aan telers die meedoen aan benchmarking en hun milieubelasting verkleinen. Wat doet de regering om ervoor te zorgen dat uitbreiding van toepassingen naar kleine teelten ondersteund en sneller beoordeeld en toegelaten worden?

Milieubelasting moet omlaag

Ja, de SGP wil ook inzet op het verder terugdringen van de milieubelasting van gewasbescherming. In tien jaar tijd is het aantal normoverschrijdingen gehalveerd. Dat moet en kan verder omlaag door weerbare teelten en gewassen, spotspraying en groene middelen. Hier is inzet van het Rijk voor nodig:

Praktijkonderzoek

Ik pleit voor meer investeren in praktijkonderzoek. De minister schrijft zelf ook dat voor het Uitvoeringsprogramma gewasbescherming financiering nodig is. Het beschikbare budget van een enkele miljoen matcht niet met de grote opgave. Nogmaals wijs ik op mijn amendement om dit op te plussen. Gaat zij deze handschoen oppakken? Het mag niet zo zijn dat de aandacht voor stikstof en mest andere noodzakelijke investeringen in verduurzaming als een koekoeksjong uit het nest duwt!

Groene middelen

De Kamer heeft via een SGP-motie gevraagd om het eerder in behandeling nemen van aanvragen voor biologische en laagrisico middelen door het Ctgb.
Dat duurde eerder wel drie jaar, nog los van de tijd die nodig was voor de beoordeling zelf. Goed dat er een apart loket is gekomen. Hoe wordt de voorgestelde voorrang in de praktijk vormgegeven? Gaat er meer capaciteit naar de beoordeling van alternatieve middelen, zodat aanvragen direct en voortvarend worden behandeld?

Probleem is ook de trage toelating van werkzame stoffen op Europees niveau: deze voorafgaande stap kost een paar jaar. Hoe zorgt de minister voor versnelling?

Precisiespuiten

Spotspraying is een effectieve methode om én gewassen goed te beschermen én het gebruik van middelen en de milieubelasting met meer dan 90% te reduceren. Een juridisch knelpunt is dat het etiket, die de frequentie van gebruik maximeert, niet hierop is toegesneden. Gaat de minister ervoor zorgen dat het etiket met de tijd meegaat?

Voorkomen stapeling middelvoorschriften

De SGP waarschuwt voor een nieuwe stapeling van middelvoorschriften. De minister wil bij de toelating kijken naar KRW-normen. Ik vraag de minister om hier terughoudend mee om te gaan. We willen voorkomen dat telers in gebieden waar weinig normoverschrijdingen zijn of die precisiebespuiting toepassen opeens in de problemen komen. Het lijkt mij verstandiger om vooral in te zetten op een gebiedsgerichte aanpak bij de KRW-waterlichamen waar het mis gaat.

De minister sleutelt aan het Besluit gewasbeschermingsmiddelen om de beoordeling van het Ctgb te omzeilen en alternatieven voor chemische middelen verplicht te stellen. Bedoeld voor specifiek gebruik van glyfosaat, maar het conceptvoorstel was breed en algemeen geformuleerd. Wil zij het voorstel inperken en er criteria aanhangen? Wat moeten boeren doen als het mechanisch vernietigen van groenbemesters in het voorjaar niet mogelijk is, tenzij je de bodem kapotrijdt? Dit is middelsturing die in de praktijk maar zo negatief kan uitpakken. Het sluit ook niet aan op de aangenomen motie om adviezen van onafhankelijke en deskundige instanties te respecteren.

Voorzitter, ik pleit voor een aanpak zoals bij antibiotica in de veehouderij in plaats van een stapeling van verboden en middelvoorschriften. Maak samen met sectorpartijen werk van monitoring op bedrijfsniveau en benchmarking.

Supermarktketens

Tot slot. We staan met elkaar aan de lat. In de groente- en fruitteelt betekent minder middelengebruik mogelijk meer vlekjes en beschadigingen. Dit wordt door afnemers nauwelijks getolereerd. Een enorme spagaat voor telers. Wil de minister met supermarktketens om tafel om hier afspraken over te maken?