In zijn werk als parttime voorganger bij de Janskerk in Utrecht gebruikte hij regelmatig zijn gedichten, brieven en andere teksten die hij schreef vanuit diverse Bijbelpersonages. Nu zijn ze in boekvorm verschenen bij uitgeverij Zilt. Kees van der Zwaard is bekend als schrijver, dichter en theatermaker. Hij schreef onder andere toneelstukken over Maarten Luther en Bonhoeffer.
De titel van het boek ‘Spiegelfamilie – Een monologenbijbel’ kan verwarring oproepen. Dit is geen Bijbelvertaling zoals er nu diverse verschijnen met titels als ‘Samenleesbijbel’ en ‘Vrouwenbijbel’. Voor dit boek is voorganger, schrijver, dichter en theatermaker Kees van der Zwaard in de huid gekropen van Bijbelpersonages als Mozes, Paulus, Job en David. Als Jobs vrouw hem aanraadt God vaarwel te zeggen, zegt Job: “Ik geloof niet in het toeval, niet in het lot, alleen in God.” Van der Zwaard leeft mee met Job die alles kwijtraakt en proeft aan zijn pijn en eenzaamheid.
Dat doet hij ook bij de andere Bijbelpersonages. Hij probeert met hen mee te voelen en woorden te geven aan hun emoties. Hij schrijft over de wanhoop van Hanna die kinderloos blijft en het verdriet van Josef die denkt dat hij het beste van Maria kan scheiden als hij hoort dat ze zwanger is.
Bitter
Hij schreef opvallend vaak vanuit het perspectief van vrouwen die in de Bijbel minder aan het woord komen dan hun mannen. Denk aan: Sara, de vrouw van Abraham. Opvallend is ook dat hij ze meestal geen levende relatie met God toeschrijft, maar een afstandelijke. Sara noemt Hem Abrahams God en niet haar God. Zou ze het echt zo beleefd hebben? Zijn daar aanwijzingen voor? Ook zijn de vrouwen vaak bitter geworden door het leven dat ze hadden. Je proeft dat in Van der Zwaards teksten over bijvoorbeeld Tamar en Bathseba. Hij legt erin veel nadruk op de onvrijheid van vrouwen die moeten luisteren naar mannen met macht. Naar de mening van Tamar en Bathseba wordt niet gevraagd.
Scherven
Van der Zwaard gebruikt korte zinnen en is direct in zijn woordgebruik. Soms mis je de eerbied voor Gods plan met Zijn volk door de generaties heen en voeren de persoonlijke emoties van de beschreven Bijbelpersonages sterk de boventoon. Dit is sterker in de teksten over personen uit het Oude dan uit het Nieuwe Testament.
Sommige teksten en vergelijkingen spreken sterk tot de verbeelding zoals in het gedicht over Psalm 51 waarin Van der Zwaard zonde vergelijkt met een gebroken spiegel. De zondaar zit tussen de scherven. “Ik ben gebroken, kijk in mijn eigen afgrond. Ik sta alleen in scherven van mijn schuld. Mijn God, mijn God, zie wie ik ben geworden. Ik ben gevallen, mijn spiegelbeeld brak stuk. Gebroken ben ik, een ander opgeofferd aan wat ik ooit tekort gekomen ben.”
Spiegel
Treffend is ook de parabel van de architect, waarin het paradijs met de boom van kennis van goed en kwaad wordt vergeleken met een gastheer die zijn huis openstelt. Hij verzoekt de bezoekers de verboden kamer niet te betreden. Als ze dat wel doen hebben ze het vertrouwen verbroken en moeten ze weg. Het huis gaat op slot.
Tot nadenken stemmend zijn ook de teksten die Van der Zwaard schreef vanuit het perspectief van de vader die twee zonen had. De ene zoon vroeg zijn deel van de erfenis en trok de wereld in, de oudste zoon bleef, maar verbrak ook de band met de familie. Van der Zwaard belicht het verhaal niet alleen vanuit het perspectief van de vader, maar ook van beide zoons. De lezer kan zo ook in de huid van de personages kruipen en reflecteren op zijn eigen gedrag en houding. Zo houden de verhalen een spiegel voor.
De illustraties in het boek zijn van Sylvia Weve, winnares van de Gouden en Zilveren Penseel. Ze ontving ook de Woutertje Pieterseprijs en van de Max Velthuijsprijs voor haar oeuvre aan kinderboekillustraties. Aan kinderboekenillustraties doen veel tekeningen in dit boek ook denken.
Van der Zwaard heeft van de teksten uit het boek ook voorstellingen gemaakt. Zo speelt hij het verhaal van de vader die twee zonen had. Zie: www.keesvanderzwaard.nl/spiegelfamilie/
Spiegelfamilie – een monologenbijbel, Kees van der Zwaard en Sylvia Weve, uitgeverij Zilt, ISBN 9789493198654 www.keesvanderzwaard.nl, www.sylviaweve.com
Auteur: Rosanne de Boer
Foto: © M. Baars