Hoe begon de geschiedenis van de mensheid

Hoe is de mensheid geworden tot wat ze nu is? Om dat te ontdekken moeten we het hebben van volksverhalen en legendes. Tjarko Evenboer (30) heeft de afgelopen zeven jaar honderden van die mythes gelezen en schreef er een boek over. En wat bleek: alle volken vertellen soortgelijke verhalen over het begin van de aarde! Is er sprake van één oergeschiedenis en hoe ziet die er dan uit?

Alle volken ter wereld hebben ‘heilige verhalen’ over de herkomst van hun volk. Vaak wordt aangenomen dat er een kern van waarheid in zou kunnen zitten, maar omdat de verhalen al zo lang werden doorverteld zijn er soms fabelachtige elementen aan toegevoegd waardoor we ze nu mythes noemen. Na het naast elkaar leggen van honderden mythes kwam Tjarko Evenboer tot één belangrijke ontdekking: alle volken over de hele wereld kennen een verhaal dat lijkt op het bijbelse ‘ark van Noach’, de man die een boot bouwt om een wereldwijde overstroming te overleven. ‘Jaren geleden las ik over dit fenomeen in een ander boek. Ik dacht altijd dat het verhaal van Noach alleen in de Bijbel voorkwam,’ vertelt Tjarko, ‘maar tot mijn grote verbazing is die geschiedenis terug te vinden in de mythologie van vele volken!‘ Is het verhaal van Noach en de ‘wereldwijde vloed’ dan zo belangrijk in de wereldgeschiedenis?

Er zijn wereldwijd meer dan driehonderd ‘vloedverhalen’ bekend, waarin vaak dezelfde elementen terugkomen zoals ze ook staan in het bijbelse verhaal over Noach: een watervloed en acht mensen op een schip (Noach en zijn vrouw, drie zonen en drie schoondochters). In veel verhalen lijkt de naam van de overlevende van de vloed op Noach en heet hij Nuh, Manu of Noa. Zo is er bijvoorbeeld een vloedverhaal in het oude Egypte. De Egyptenaren geloofden dat er acht ‘eerste goden’ waren, met als voorman ene Nu. Op de afbeelding links zien we hem met de ark en zeven opvarenden. Ook in China kent men een dergelijk verhaal. Na een tijd van vrede op aarde begon het hevig te regenen en de aarde werd bedekt met kolkende waterstromen. Maar ene Nüwa repareerde de scheuren in de lucht en bracht de mensheid in veiligheid. In Europa kennen we de Griekse mythe van Deucalion die zich samen met zijn vrouw en vele dieren terugtrok in een ark om een overstroming te overleven. Ook Plato refereerde aan deze legende, die hij overigens als ware geschiedenis beschouwde. Hij schreef dat het verzwolgen land Atlantis ten onder was gegaan tijdens ‘de grote zondvloed ten tijde van Deucalion’. En op Hawaï kent men het oude volksverhaal over Nu’u, zijn vrouw en zonen in een ark, en daar verschijnt ook zelfs de bijbelse regenboog.

‘Het is niet toevallig dat alle volken over de hele wereld dezelfde verhalen vertellen,’ aldus Tjarko. ‘Het verhaal van de wereldwijde vloed zit kennelijk in het “collectieve geheugen” van het mensengeslacht. Daarom denk ik dat het een werkelijke gebeurtenis is geweest, die op onze voorouders een diepe indruk heeft gemaakt.’ Als de vloed echt gebeurd is, dan is Noach de stamvader van alle volken. Ook dat zag Tjarko terug in oude geschriften. ‘Noach en zijn zonen Sem, Cham en Jafeth zie je overal terug als stamvader of zelfs godheid. Zo staan zijn zonen in oude hindoeïstische boeken, waar ze Sherma, Charma en Jyapeti worden genoemd. Vaak worden ze later vergoddelijkt en wordt Jafeth bijvoorbeeld de Indiase god Pra-Japati of de Romeinse god Jupiter.’

Niet alleen het verhaal van de vloed, ook de bijbelse verhalen van Adam en Eva en de verhalen van ná de vloed (de bouw van een grote toren in Babel en de spraakverwarring en volksverspreiding daarna) komen in wereldwijde mythes terug. Kun je dus stellen dat dit verhaal, zoals het ook staat in het Bijbelboek Genesis, de echte oergeschiedenis van de wereld is, of kunnen deze verhalen ook bekend zijn door de wereldwijde verspreiding van het christendom? Tjarko: ‘Dat is niet aannemelijk, want de meeste van deze mythes zijn al eeuwen een deel van de mythologie, cultuur en religie van een land, lang voordat deze volken in contact kwamen met christenen. Ook historici uit tijden toen het christendom nog niet verspreid was, merkten al op hoe alle volken de geschiedenis van de vloed kenden en zelfs onontdekte stammen in de oerwouden van Zuid-Amerika kenden het verhaal. Ik geloof daarom dat Genesis de echte geschiedenis van de wereld vertelt.’

Waarom is het belangrijk om Genesis serieus te nemen? Tjarko: ‘Als Genesis grote onzin zou zijn, heb je alle reden om wat de Bijbel verder over God en Jezus zegt in twijfel te trekken. In onze westerse wereld is de evolutietheorie de heersende gedachte. Hierdoor worden mensen soms gehinderd om na te denken over God, of geloven ze alleen in een kosmische kracht, want alleen die kun je nog met de evolutiegedachte combineren.

Ik zou het fijn vinden als mensen na het lezen van mijn boek denken: hé, het zou ook weleens heel anders gegaan kunnen zijn! Dat ze God een kans geven. Maar ik weet ook dat je God niet leert kennen door te gaan geloven in een stapel feiten. Alleen een ontmoeting met God, vanuit je hart, kan mensen overtuigen. Ik wil met mijn boek alleen aangeven dat het wel degelijk mogelijk is om je geloof ook verstandelijk en vanuit de historische wetenschap te onderbouwen.’