Vincent Van Goghs verlangen om het evangelie te prediken

Het is 125 jaar geleden dat Vincent stierf. Slechts 37 jaar oud. Nu bouwt het Vincent van Gogh Museum in Amsterdam een nieuwe ingangspartij vanwege de miljoenen die jaarlijks Vincent willen bezoeken. De Volkskrant, Trouw en ook het Reformatorisch Dagblad staan stil bij zijn sterfdatum. Wat was de bezieling van Vincent?

Zijn vele brieven aan Theo, zijn broer, begeleiden zijn leven en schilderijen. Het is indrukwekkend en aandoenlijk om te lezen dat Vincents grote doel was om in de voetsporen van zijn vader ook predikant te worden. Hij wilde de oproep van Jezus om om te zien naar de armen, de onderdrukten, de weduwen en de wezen in de praktijk brengen. Tot 1880 lopen zijn brieven over van zijn liefde voor Jezus. In zijn periode in Engeland (s)preekt hij vaak over Jezus. Hij bezoekt in Londen enthousiast de beroemde opwekkingsprediker Charles Spurgeon. Hij is vol van het boek van John Bunyan The Pilgrim’s Progress; hij is bezig het boek van Thomas à Kempis De navolging van Christus helemaal over te schrijven. Alle tijd, die hij over heeft, besteedt hij aan het lezen in de Bijbel.

Bijbelschool

Als het hem niet lukt om aan de eisen van de Vrije Universiteit in Amsterdam te voldoen om daar theologie te kunnen studeren, geeft hij de moed niet op en krijgt uiteindelijk via een Bijbelschool in Brussel een post in het armste mijndistrict in België: de Borinage. Wanneer hij na een mijnramp alles weggeeft om de mensen, vanuit zijn liefde voor Jezus, te helpen, wordt hij ontslagen vanwege ‘overdreven ijver’. Hij probeert daarna zelfstandig door te gaan, maar zijn vader haalt hem, najaar 1879, verwaarloosd en ontredderd op.

Kunsthandel

De familie Van Gogh zit in de kunsthandel. Vincent en ook zijn broer Theo krijgen daar een baan. Als jongen kon Vincent al mooi tekenen en hij wil zich dan ook nu gaan bekwamen in de schilderkunst, wat hem grote moeite kost. Een nieuwe bewogen periode breekt aan. We lezen in de brieven weinig meer over zijn geloof dan in zijn brief nr. 94 van 30 april 1877: ‘het is, geloof en vertrouw ik, een onberouwelijke keuze, die ik heb gedaan, om te trachten te worden: een Christen en een Christen werkman.’ Wel verhaalt hij in de brieven van zijn de strijd en moeite om het schilderen van personen onder de knie te krijgen. Zijn temperamentvolle en rusteloos zoekend karakter brengt hem vaak in conflict met zijn familie en de mensen om hem heen. Zijn broer Theo, die werkte in Parijs, blijft hem onvoorwaardelijk trouw, ook met zijn financiële ondersteuning.

Bijbelse aferelen

Als we de hedendaagse kunstcritici lezen dan wordt het rotsvast geloof van Vincent afgedaan als godsdienstfanatisme. Het moet voor Vincent een oneindige teleurstelling zijn geweest dat door de bestaande kerkelijke structuur het hem onmogelijk is gemaakt het verlangen van zijn hart ‘om bevestigd te worden in de betrekking en het praktische werk van predikant’ (brief 113, 19 november 1877). Zijn beroemde schilderij met de opengeslagen Bijbel ligt niet zo maar open bij Jesaja 53, maar bij de profetische tekst: ‘zijn striemen brachten ons genezing.’ Het gaat over Messias Jezus die zijn leven gegeven heeft voor de verzoening van de zonden. En als hij een aantal boeken schildert op een tafel zien we daarbij ook De negerhut van oom Tom, het boek dat een keer bracht in de erbarmelijke praktijk van de slavernij. Zijn schilderijen over de zaaier hebben een rechtstreekse relatie met de Bijbelse gelijkenis over de zaaier, evenals zijn uitbundige korenvelden rijp om te oogsten met de ondergaande zon. Zijn Starry Night met de oneindige sterrenhemel. Dan plotseling in 1890 het levensechte schilderij De Barmhartige Samaritaan naar een schilderij van zijn geliefde schilder Delacroix. Was de barmhartige Samaritaan een zelfportret van Vincent? En ook het schilderij de De opwekking van Lazarus naar een schilderij van Rembrandt en de Pietà naar Delacroix. geschilderd in het psychiatrisch centrum bij Arles.

Depressie

Tussen de aanvallen van depressie, die hem in het laatst van zijn leven keer op keer teisterden, maakte hij het ene schilderij na het andere. Een van zijn laatste schilderijen is een door storm opwaaiende korenveld met daarboven donkere wolken en onrustig opvliegende kraaien met een lichte plek alsof daar de zon toch wil doorbreken. Opnieuw een beeld dat laat zien hoe Vincent altijd bezig is gebleven met zijn grote verlangen om ook in zijn schilderen ‘het evangelie te prediken’ (brief 80 10 november 1876). Mogen de miljoenen mensen die jaarlijks zijn schilderijen bewonderen dit gaan ontdekken. De van Gogh Bijbel, die het Nederlands Bijbelgenootsschap ter gelegenheid van zijn sterfdag 125 jaar geleden heeft uitgegeven, zal net als bij Vincent gebeurd is, ieder die weg kunnen wijzen.