Het onlangs verschenen boek ‘Vrede Op Aarde’ van theoloog Stefan Paas heeft in de afgelopen maanden nogal wat stof doen opwaaien. De meningen over de inhoud van het boek staan lijnrecht tegenover elkaar. Zo stond er een kritische recensie in het Nederlands Dagblad en een lovende in Trouw. Diverse predikanten als Matthijs Haak van de Nederlands Gereformeerde Kerk Dordrecht wijdden er een blog aan. Paas roept sterke reacties op omdat hij grote vragen stelt zoals ‘wat is de relevantie van het christelijk geloof in deze tijd?’.
Stefan Paas legt sterk de nadruk op ervaring en vrede. Hij zegt zelfs herhaaldelijk dat we God alleen ontmoeten in onze ervaring terwijl van oudsher wordt gezegd dat Zijn Woord, de bijbel, één van de belangrijkste bronnen is waarin Hij zich openbaart. Hierdoor alleen al oogst hij veel kritiek. Paas is daarnaast behoorlijk kritisch in zijn boek naar zendelingen die spreken over zondebesef en dreigen met de hel.
Persoonlijke zoektocht
Stefan Paas is hoogleraar missiologie aan de Faculteit Religie & Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam en aan de Theologische Universiteit Utrecht. Hij publiceerde eerder diverse boeken over onderwerpen als zending en missie zoals ‘De Werkers Van Het Laatste Uur’ (2003), ‘Vreemdelingen En Priesters, Christelijke Missie In Een Postchristelijke Omgeving’ (2015) en diverse bijbelstudieboeken zoals ‘Vreemde Vogels’ (2017) dat hij met Gert-Jan Roest schreef. ‘Vrede Op Aarde’ is heel andere kost dan laatstgenoemde dat veel door bijbelstudiegroepen is behandeld. Het citeert allerlei wetenschappelijke publicaties over missiologie, maar pretendeert niet een objectief beeld te geven. Het is eerder een verslag van een persoonlijke zoektocht naar hoe het evangelie wereldwijd verkondigd is door de eeuwen heen, hoe dat nu gebeurt en hoe dat zijn weerklank vond in onderzoeken en studies. Hij noemt het zelf in zijn voorwoord ook een persoonlijk boek. Hij begint de inleiding zelfs met het beschrijven van een eigen geloofservaring als achttienjarige.
God ontmoeten
Deze heel persoonlijke insteek maakt het ook lastig om algemene conclusies te trekken uit het boek. Ook citeert hij wel veel uit allerlei boeken en wetenschappelijke publicaties, maar nauwelijks uit de bijbel. Hij zegt zelfs herhaaldelijk dat we God alleen ontmoeten in onze ervaring terwijl van oudsher wordt gezegd dat Zijn Woord, de bijbel, één van de belangrijkste bronnen is waarin Hij zich openbaart. Pakt hij dan niet veel te grote vragen bij de kop zoals ‘wat is de relevantie van het christelijk geloof in deze tijd?’ Valt hier wel een antwoord op te geven met het noemen van persoonlijke ervaringen en meningen uit allerlei wetenschappelijke publicaties over missiologie? Waarom wordt de bijbel zo weinig geopend en geraadpleegd door hem bij het zoeken naar een antwoord op deze en andere vragen die hij stelt?
Brede doelgroep
Mensen die Paas kennen van zijn bijbelstudieboeken als ‘Vreemde Vogels’ merken al snel dat dit heel andere kost is. Door de vele persoonlijke ervaringen en meningen van hemzelf en andere mensen die Paas in zijn betoog verweven heeft, is het lastig om uit ‘Vrede Op Aarde’ voor een bijbelstudiegroep een avond over ‘missiewerk in de 21e eeuw’ voor te bereiden. Ook heeft hij in dit nieuwe boek wel heel veel woorden nodig om tot een conclusie te komen. Sommige hoofdstukken beslaan bijna 50 pagina’s en het boek telt in totaal ruim 400 bladzijdes. Niet vreemd voor een wetenschappelijk boek, maar opvallend voor een boek dat een brede doelgroep wil aanspreken zoals op de kaft staat: ‘Een inspirerend boek voor iedereen die wil nadenken over wat geloven vandaag betekent’.
Verlegenheid
Door de grote vragen die Paas stelt op de eerste pagina’s is het begrijpelijk dat het boek steeds in omvang bleef groeien: ‘Waarom is het christendom op aarde? Waarom zou je eigenlijk christen zijn? Hoe kan het verhaal van het heil zo verteld worden in een postchristelijke samenleving dat het mensen raakt? Hoe kunnen christenen zelf weer enthousiast worden voor dit verhaal?’ Paas merkt bij gelovigen van deze eeuw een verlegenheid als het gaat om spreken over zonde, hel en verlossing. Hij vraagt zich af of het klassieke verhaal van zonde, verlossing en dankbaarheid nog voedingsbodem vindt in onze samenleving. Hebben de vrees voor het laatste oordeel en verdoemenis aan overtuigingskracht verloren? Tegelijkertijd noemt hij ook de vele honderdduizenden mensen in Nederland die nu of in de afgelopen jaren en decennia de Alphacursus hebben gevolgd. Deze cursus legt alle nadruk op de breuk tussen God en mensen en de verzoening van onze zonden door het lijden van Jezus. Paas schrijft dat er wereldwijd zelfs 25 miljoen deelnamen aan de de Alphacursus. Het is ook het verhaal dat in deze lijdenstijd voor Pasen overal klinkt. Opvallend is dat Paas er in zijn laatste hoofdstuk toch nog uitgebreid op terugkomt en spreekt over de betekenis van het volkomen offer van Jezus aan het kruis: ‘Elke poging om van onze kant iets te bieden aan genoegdoening en betaling staat de verzoening alleen maar in de weg.’
Vrede
Paas wil de nadruk van ‘heil’ naar ‘vrede’ verleggen en zo mensen van deze tijd nieuwsgierig maken naar het evangelie. Daar verwijst de titel van het boek ook naar: ‘Vrede Op Aarde’. Hij gebruikt voor ‘vrede’ ook het woord ‘harmonie’ en ‘shalom’. ‘Aan het einde van mijn zoektocht is dit mijn antwoord: het christendom is er om vrede te stichten’, schrijft hij in het laatste hoofdstuk. ‘Dat doet het door liefdevolle relaties te leggen, te zoeken naar gerechtigheid in dienst van de verzoening, in hoopvolle verwachting van Gods shalom.’ In de laatste zin noemt hij Jezus’ uitspraak uit de Bergrede: ‘Gelukkig zijn de vredestichters.’
Maar Jezus zei ook dat Hij kwam om het zwaard te brengen (Mattheüs 10:34). Daarnaast is er een geestelijke strijd gaande in de wereld. Waarom spreekt Paas daar zo weinig over? En waarom gaat de bijbel zo weinig open in dit boek in tegenstelling tot veel van zijn andere publicaties?
‘Vrede Op Aarde’ is een boek waarin grote vragen worden gesteld en een ambitieus project, maar het boek roept minstens zoveel nieuwe vragen op en is alleen al hierdoor geen aanrader. Het is meer een zoektocht dan een afgeronde studie, zoals Paas zelf ook constateert. Hij zegt in het laatste hoofdstuk ook dat er nog allerlei vragen overblijven waar hij makkelijk een nieuw boek over kan schrijven.
‘Vrede Op Aarde’, auteur: Stefan Paas, Kok Boekencentrum, Utrecht, 2023, ISBN 9789043540070, 414 pagina’s, 29,95 euro.
Link naar: blog van Matthijs Haak
Auteur: Rosanne de Boer
Beeld: Videostill YouTube