Bijdrage Mirjam Bikker APB: Geloven is een werkwoord

‘Geloven is niet alleen een woord, maar ook een werkwoord. Doen wat we geloven!’ Dat staat voorin de Bijbel die ik dit jaar van het Leger des Heils kreeg bij de start van het parlementaire jaar. Want wat je gelooft, wat ik geloof dat motiveert diep.

En allemaal gaan we geregeld het land in als parlementariërs en er is eerlijk gezegd geen werkbezoek dat me zo diep raakte als die aan het Leger des Heils. De verhalen van mensen zoals u en ik, die driedubbel pech hebben gehad in het leven. Die nooit een medaille zullen halen bij de Olympische Spelen. Maar toch net zoveel waard zijn.

Eén van de mensen die ik sprak was Albert. Hij was alleen komen te staan, en had steeds minder contacten. Maar door de huiskamer van het Leger des Heils kwam hij toch weer onder de mensen. En hij deelde uit. Pennen met glimmende steentjes. En zei: “als je zoiets weggeeft dan word je niet alleen zelf vrolijk, anderen worden dat ook’’.

Ik wilde hier maar eens zeggen: Albert heeft het begrepen. Door de ander te zien, door te geven, door op te zoeken, worden we rijkere mensen. En het hart van onze samenleving is ontmoeting. Dat je de ander ziet staan. Waar hij of zij ook zit. Op koude bankjes of op blauwe bankjes. Dat je weet dat je elkaar nodig hebt. En wat voor samenleving we zijn!

Dit kabinet legt z’n eerste begroting neer. En ja, het zijn ook mijn eerste Algemene Politieke Beschouwingen vanuit de oppositie. Een goed moment dus om de koers van de ChristenUnie neer te leggen. En ik kan het u verklappen: een hoopvolle koers!

Een hoopvolle koers!

Wij willen bouwen aan een samenleving waarin mensen centraal staan. Waar je het eigen initiatief van de samenleving – het verenigingsleven, het maatschappelijk leven, de kerken – versterkt in plaats van kille bezuinigingen en de gedeeltelijke afschaffing van de giftenaftrek. En waar de kinderarmoede daalt. Waar je jongeren aanmoedigt om de stap naar voren te zetten met een maatschappelijke diensttijd. En dan steekt het als een kabinet een beperkte visie op de samenleving heeft en juist hierop bezuinigt.

Want de samenleving wordt gebouwd door zoveel Nederlanders buiten Den Haag in al die wijken, in al die dorpen. Ik wil het kabinet daarom op twee punten bevragen:

De kracht van de samenleving
De rechtstaat (over die vangrails)

1. De kracht van de samenleving

Laten we beginnen bij de kracht van die samenleving. In het debat over de regeringsverklaring heb ik het kabinet op de samenlevingsvisie bevraagd, en hoe we onze samenleving versterken. Ik zie vandaag een poging, maar ik mis de waardering van al die verbanden, van eigen initiatief in het regeerprogramma.

We zien de handreiking naar de ChristenUnie door het deels behouden van de giftenaftrek voor particulieren. Dank daarvoor, het is een uitgestoken hand. Maar, dat zeg ik dan ook: de bedrijven, de sportverenigingen, de monumentale kerken, de voedselbanken of het Leger des Heils ondersteunen, die worden nog steeds buitenspel gezet. Is het kabinet bereid om ook die laatste stap te zetten?

En ja, de ChristenUnie is de partij van de samenleving. Stel jongeren alsjeblieft in staat om verantwoordelijk te zijn voor die samenleving. Schrap de Maatschappelijke Diensttijd niet. Kies voor het noaberschap, voor de mienskip. Ik heb mevrouw Van der Plas, meneer Omtzigt er waarderend over gehoord in campagnetijd. Bezuinig dat verenigingsleven dan nu niet weg! Kan de Minister-President toelichten hoe hij voorkomt dat bij de bezuinigingen op subsidies het kostbare maatschappelijk kapitaal, juist van al deze verenigingen, niet naar de Filistijnen gaat.

Soms zijn verbindingen heel letterlijk. Vorig jaar investeerde de ChristenUnie met unanieme steun in deze Kamer 300 miljoen in het regionaal OV. De prijs van trein- en buskaartjes steeg niet. De verbindingen bleven in stand, of werden soms juist versterkt. Maar wat doet dit kabinet nu? Ik schrok ervan. In het regeerakkoord zien we eigenlijk dat opnieuw toch voor bezuiniging wordt gekozen. 110 miljoen gaat eraf. Daarnaast worden de treinkaartjes alsnog fors duurder. Maar het OV is van enorm belang om dorpen leefbaar te houden, om werk, school en ziekenhuis bereikbaar te houden. Als het kabinet opschrijft: elke regio telt; als de koning uitspreekt: elke regio telt, dan hoort daarbij dat het regionaal vervoer niet verschraalt, maar versterkt wordt.

2. Belang van een democratische rechtstaat

Tijdens het debat over de regeringsverklaring heb ik de Minister-President bevraagd op zijn rechtsstatelijk leiderschap. De Minister-President zei toen dagelijks hierover te waken in het belang van onze samenleving. Nu zien wij ministers in het kabinet die kiezen voor politiek-bestuurlijke chaos. Dan is het ook tijd om de vragen wel te stellen. Want de plannen, die oud-minister Piet Adema (CU) op verzoek van de Kamer heeft neergelegd, waren urgent. Stikstofmaatregelen worden nu van tafel geveegd, Schiphol krijgt meer en meer ruimte, maar de verplichte wettelijke doelstellingen staan nog overeind. Hoe wordt dat gecombineerd? En hoe wordt voorkomen dat de woningbouwambitie voor onze jongeren niet in gevaar komt.

Of neem de asielcrisiswet, waar ‘gevoelens’ nog een onderbouwing zoeken, en waar ondertussen wel zeker zou zijn dat de Kamer moet worden omzeild. Wat is dit nou voor rechtstatelijk leiderschap? Zo vraag ik aan de Minister-President. Heeft hij kennisgenomen van het eerdere advies van de Raad van State, geheten: ‘Van noodwet tot crisisrecht’? Kies voor rechtsbetrachting in plaats van rechtsverachting. Ga deze kant niet op. Terwijl de samenwerking met gemeenten, die voor de uitvoering aan de lat staan, nu al de nek om wordt gedraaid, zien we dat gekozen wordt voor bevlogen pragmatisme. Maar daar vraagt de rechtsstaat niet om. Die vraagt om het besef dat we haar samen respecteren; het recht van de sterkste ontneemt de ander al snel het recht van allerlei minderheden. En laat helder zijn: de ChristenUnie wil heel graag misbruik van asielrecht aanpakken. Dat moet aangepakt worden, helemaal geen misverstand daarover. Maar politiek-bestuurlijke chaos, of staatsrechtelijke piraterij, daar doen we niet aan mee.

De ChristenUnie blijft, ook in de oppositie, werken vóór Nederland

In het afgelopen jaar heb ik teveel mensen gesproken die het vertrouwen langzaam kwijtraken in de overheid. Terwijl ze is geroepen om recht te brengen. De lessen van het toeslagenschandaal en Groningen kunnen niet blijven liggen. We roepen het kabinet daarom op om de onuitlegbare verschillen in Groningen daadwerkelijk op te lossen. Waarom is er niet voor gekozen om het rapport Van Geel uit te voeren? Welk tempo kunnen we verwachten bij de aanpassing van het toeslagenstelsel? En ja, de ChristenUnie kiest wel voor sterke overheid als het gaat om de bestrijding van criminaliteit. Het is te gek voor woorden dat we drugs normaliseren terwijl criminelen die er aan verdienen onze wijken en boerenerven terroriseren. Wij kiezen daarom voor een nationaal plan tegen drugscriminaliteit. Meer ruimte voor de wijkagent om dichtbij ook preventief veiligheid te brengen in plaats van inzet bij voetbalwedstrijden omdat een stel hooligans zich niet gedraagt. Opnieuw bleek de afgelopen weken dat zware criminelen niet alleen aan drugs maar ook aan wapens en mensenhandel verdienen. Wij zullen staan voor Law & Order als mensenlevens in het geding zijn. Een stevige aanpak van mensenhandel en het stopzetten van de mensonwaardige uitbuiting in de prostitutie. We zullen het kabinet van harte steunen bij elk voornemen op dat punt die een einde maakt aan die ellende. We kiezen voor een overheid die het recht dient.

Politiek is soms het theater van het grote gebaar. Maar uiteindelijk hebben de mensen thuis niks aan gratis bier. Vandaag wil de ChristenUnie het daarom over een andere boeg gooien. We leggen een tegenbegroting neer met onder andere de plannen die ik zojuist noemde, hier op tafel. Omdat we het keihard nodig vinden. Als handreiking aan het kabinet, en als handreiking aan deze Kamer. Om constructief met elkaar in gesprek te gaan over hoe te investeren in een samenleving, in een rechtvaardige overheid. En, dat benadruk ik, met een overheidssaldo waar de schatkist meer van opknapt dan bij het kabinet, dus dat moet minister Heinen toch doen glimmen. Een keuze voor de middeninkomens en de laagste inkomens om bestaanszekerheid te versterken. En elke regio telt ook als we geld uitgeven. Kortom, genoeg om de kabinetsplannen echt een stuk beter te maken. Ik kijk uit naar een reactie van de Minister-President op de tegenbegroting. Is alles dan opgelost? Nee…

Want als we naar de wereld om ons heen kijken dan weten we ook dat er de komende jaren nog heel veel gaat veranderen. Soms is het onzeker hoe, denk aan de verkiezingen in Amerika, aan het oprukkende populisme in het Westen, de golf van antisemitisme die door onze steden raast. Soms weten we dat er gevolgen zullen zijn van veranderingen. Denk aan de technologie, aan AI, aan de grote techbedrijven en de gevolgen voor een jongere generatie. De heer Stoffer verwees er terecht naar. Er is geen generatie zo mentaal ongelukkig als de huidige jongeren, en dat moet ons wat te zeggen hebben.

En als het gaat om de natuur die zucht onder onze leefwijze, en de verandering van het klimaat, dan weten we dat het niet alleen gevolgen heeft voor de waterstanden hier of de dijken, maar ook de leefbaarheid in grote gebieden op aarde. Het zijn veranderingen die veel onzekerheid brengen. Ik vind dit huis de plek waar we het over die grote vragen moeten hebben. Ook de Raad van State legt er in het advies de vinger bij. Heb het niet allen over het hier en nu, maar ook over het daar en later. En ik vraag het kabinet Schoof. Ik begrijp heel goed dat u het Hoofdlijnenakkoord met het Regeerprogramma als eerste uitgangspunt heeft. Hoe komen we aan die grote vragen toe? Want we zijn het aan de komende generatie verplicht. De jongeren liggen gelukkig nu op bed, maar ze zaten hier heel de dag te kijken. We zijn het aan hen verplicht dat we het over die grote vragen hebben.

Ja, de wereld verandert sneller en onstuimiger dan we lang voor mogelijk hielden. Wat maakt dan, dat denk ik ook wel eens als ik ons hier zie kissebissen. Wat maakt dan dat we die storm ook samen goed doorstaan? Opperrabbijn Jonathan Sacks schreef in Engeland diepe woorden in woelige tijden. Die ik haal ik hier graag aan. Hij schrijft op zo’n moment als Brexit net geweest is, als alles verandert. “Wat houdt ons staande?’’. “Ik dacht terug aan het verhaal van mijn eigen geloof en vroeg me: wat aan het jodendom heeft gemaakt dat mijn voorouders al die eeuwenlang de onzekerheid aankonden? Wat is het aan een geloof dat een volk de moed geeft om een verandering aan te gaan? Drie dingen. Identiteit – ooit het besef verliezen wie we zijn en waarom. Hoop – we hebben de hoop nooit opgegeven, onze hoop dat God onderweg bij ons was, hoe ver weg Hij soms ook leek. En ten derde vergaten we nooit onze bestemming – een wereld vol gerechtigheid, medeleven en vrede, nog niet bereikt, maar als het ware in een flits gezien van een afstand.

Ik sluit mij hierbij aan. We leven in een woelige wereld. Hier in dit huis wordt soms gesuggereerd dat het sluiten van grenzen of het sluiten van harten genoeg is om problemen te doen verdampen. Zo eenvoudig is het niet. We kennen de lessen, we horen de wijze stemmen en het is vanuit deze hoop, vanuit deze eeuwenoude papieren dat we als fractie van de ChristenUnie willen werken. Kiezen voor een zorgzame samenleving, waar je de ander ziet staan. En kiezen voor waarden die ons dragen, voor wie we ten diepste zijn. Kiezen voor hoop met het oog op de toekomst die we onze kinderen gunnen.

Hoop is het licht dat uit de toekomst op het heden valt.