Schulden houden honderden vast in daklozenopvang

Het Leger des Heils worstelt met het probleem van zo’n 440 mensen die weer goed genoeg functioneren om de daklozenopvang te verlaten, maar daar niet aan toekomen vanwege allerlei financiële belemmeringen. Dat heeft onder meer te maken met de ingewikkelde en langdurige procedures bij gemeenten en andere instellingen. Daardoor blijven wachtlijsten onnodig lang en lopen de maatschappelijke kosten op.

Dat staat in een rapport dat het Leger vandaag publiceert. Daarin geven ook begeleiders dat ze de kennis missen om de schuldenproblematiek van hun cliënten op te lossen. Zij zijn opgeleid als maatschappelijk werker, maar moeten in de praktijk in de weer met bewindvoerders, deurwaarders, de gemeentelijke sociale dienst, woningbouwcoöperaties en schuldhulpverlening. Een begeleider in het onderzoek schat 40 tot 70 procent van zijn tijd in een traject bezig te zijn met financiën van een dakloze.

41 procent van de doelgroep kan de opvang niet verlaten omdat er nog financiële knelpunten zijn. Die problemen beginnen al op het moment dat een dakloze terechtkomt in de maatschappelijke opvang. Voor een stabiel inkomen is het cruciaal dat hij een uitkering krijgt. Maar daarvoor zijn identiteitspapieren een bankrekening nodig en die heeft niet iedereen. “Een identiteitskaart kost 50 euro”, legt een woordvoerder van het Leger des Heils uit. “Maar als je die 50 euro niet hebt, dan kan je dus ook de uitkering niet aanvragen.”

Als dat eenmaal is opgelost kan het nog tien weken duren voordat het geld wordt uitbetaald. Dat gebeurt met terugwerkende kracht, maar alleen vanaf het moment van de aanvraag van de uitkering, niet vanaf het moment van instroom in de opvang. In de tussentijd zijn de toch al aanwezige schulden vaak nog verder opgelopen.

Andere hindernissen bij de uitstroom uit de daklozenopvang zijn het gebrek aan goedkope sociale huurwoningen en problemen met de schuldhulpverlening, die ervoor zorgt dat 38 procent deze vorm van hulp überhaupt niet ontvangt. Het Leger des Heils noemt ook een paar positieve uitzonderingen: de gemeente Almere bijvoorbeeld zorgt ervoor dat mensen in de opvang sneller een uitkering kunnen krijgen en in Rotterdam en Maastricht werken allerlei betrokken instanties goed samen.

Verschillende conclusies in het onderzoek sluiten aan op die van de Nationale ombudsman vorig jaar, die concludeerde dat de overheid te veel uitgaat van de zelfredzaamheid van mensen. Daklozen kampen vaak met zoveel problemen tegelijk, dat zij niet passen in de hokjes waar de bestaande regelgeving van uitgaat.

Met name dakloze jongeren dreigen tussen wal en schip te vallen, blijkt uit het vandaag gepubliceerde rapport van het Leger des Heils. Dat is een relatief grote groep: iedere nacht brengen zo’n 9000 jongeren de nacht door op straat. Bij hen gaat de overheid er vanuit dat ze geen volledige uitkering of huursubsidie hoeven te ontvangen omdat hun ouders ook financieel kunnen bijdragen. Maar als die ouders dat niet doen, komen zij structureel honderden euro’s per maand tekort, zelfs als zij gebruik maken van alle regelingen.