Asiel-onrecht voor bekeerlingen: Asielsysteem biedt onvoldoende waarborgen

Stichting Gave maakt zich grote zorgen over het onrecht dat vluchtelingen wordt aangedaan in de asielprocedure. Van verschillende kanten ontvangt Gave sterke signalen dat er een groep ‘bekeerlingen’ door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) als ‘niet geloofwaardig’ wordt beoordeeld.

De IND slaagt er niet in om in alle individuele zaken ‘recht te doen’. En erger nog: in het asielsysteem zijn er onvoldoende waarborgen dat de vreemdeling wordt ‘recht gedaan’ in de rechtspraak. Een systeem waarvoor de politiek verantwoordelijkheid draagt.

Onderzoek bij kerken

Het Reformatorisch Dagblad (RD) publiceerde zaterdag 17 april een onderzoek onder kerken naar hun ervaringen met asielaanvragen van bekeerlingen. Uit het rapport van het RD blijkt dat veel kerken die asielzoekers hebben gedoopt, geconfronteerd worden met een onbegrijpelijke afwijzing door de IND in deze groep. Terwijl juist de meeste kerken grondig werk maken van het proces naar de doop. Ook zijn kerken in het algemeen best streng, in meer dan veertig procent van de kerken is er bij twijfel, langer gewacht met de doop.

Dit verklaart de verontwaardiging en het onbegrip bij kerken als de IND mensen afwijst die men in een lokale kerk goed heeft leren kennen. Verklaringen die kerken aanleveren worden te gemakkelijk door de IND bestempeld als niet relevant.

Geen recht in individuele zaken

Gave onderzoekt al meer dan tien jaar dergelijke dossiers, in 2018 hebben we hier een stevig statement over afgegeven.2 Ook in 2020 heeft Gave in zestig procent van de onderzochte dossiers een expertiserapport geschreven waarin de afwijzing wordt weerlegd op basis van de informatie uit het dossier.

Een rapport van Gave of andere deskundigen wordt onderdeel van een juridisch gevecht van de advocaat. Helaas zien we dat rechters niet eenduidig zijn in het goed meewegen van het tegenbewijs van advocaten. De veronderstelling dat een overheidsinstantie als de IND deskundig is en tot een goed afgewogen oordeel is gekomen –een parallel met de toeslagenaffaire- lijkt ook hier mee te wegen. De IND gebruikt deze rechterlijke uitspraken vervolgens weer om haar kwaliteit mee aan te tonen, en zo is de cirkel rond. Het is voor een individu bijna onmogelijk om een eerdere uitspraak van de IND te corrigeren.

Over de gebrekkige rechtsbescherming van asielzoekers verscheen vorige week een alarmerend rapport. Dit rapport sluit aan bij onze bevindingen als het gaat om bekeerlingen. Gave directeur Jan Pieter Mostert: ‘De overheid maakt het kwetsbare vluchtelingen nagenoeg onmogelijk om voor hun recht op te komen.’

Taskforce van de IND

In de afgelopen tijd zijn er lange wachttijden ontstaan bij de IND. Vanaf vorig jaar is hiervoor een Taskforce aan het werk . Nadat vele bekeerlingen lang hebben moeten wachten, worden deze nu in hoog tempo in behandeling genomen. Deze werkwijze levert ook weer nieuwe problemen op. Deze Taskforce is ongeschikt voor complexer zaken als die van ‘bekeerlingen’. Onervaren medewerkers voeren de gesprekken. Ook worden velen schriftelijk en digitaal gehoord, iets wat niet past bij een open gesprek over diepere gevoelens en gedachten. Veel zaken worden ook niet afgerond maar komen in een nieuwe wachttijd zonder termijnen. Het is voor advocaten erg moeilijk om de procedures van de Taskforce goede begeleiding en rechtsbijstand te bieden.

Recht doen

Het beoordelen van een bekeerling is een complexe zaak. Het gaat om een innerlijke verandering die gemotiveerd moet worden bij een IND-medewerker. Gave constateert dat de IND de laatste jaren goede stappen heeft gezet in het verbeteren van de procedure. Een goede beoordeling is ook nodig om misbruik te voorkomen. We zien echter dat in persoonlijke gevallen geen recht wordt gedaan en dat het bijna onmogelijk is om dit te corrigeren. De werkwijze van de IND, de Taskforce en het rechtssysteem voor asielzoekers moeten verder worden verbeterd. De politiek zal ook in dit dossier de verantwoordelijkheid moeten nemen en een aantal zaken structureel moeten veranderen.